Bông vải
CÂY BÔNG VẢI
KỸ THUẬT TRá»’NG BÔNG VẢI
Nguồn: Äào Quang HÆ°ng– NXBNN 2003.
1. Chá»n đất trồng bông
Hầu hết các loại đất thích hợp cho cây trồng cạn Ä‘á»u có thể trồng bông vải, tuy nhiên để đạt năng suất cao, hiệu quả kinh tế lá»›n cần chá»n đất tốt, giàu dinh dưỡng, tÆ¡i xốp, thoát nÆ°á»›c, giữ ẩm, ít chua (pHKCl > 5) và có Ä‘á»™ mặn thấp dÆ°á»›i 0,4%.
Äối vá»›i vùng Tây Nguyên, Äông Nam bá»™ và Duyên hải miá»n Trung cần chá»n các loại đất bazan nâu Ä‘á», bazan nâu Ä‘en, đất Ä‘en, đất xám và đất phù sa không được bồi hàng năm. Bông vải là cây Æ°a nÆ°á»›c, nhÆ°ng rất sợ bị úng vì váºy cần chá»n đất cao ráo, dá»… tiêu nÆ°á»›c.
Äồng bằng sông Cá»u Long nên chá»n đất phù sa ven sông Tiá»n, sông Háºu không bị ngáºp nÆ°á»›c từ tháng 11 đến tháng 5, vùng đất thịt pha cát gò cao có nguồn nÆ°á»›c tÆ°á»›i chủ Ä‘á»™ng để trồng bông vụ Äông Xuân có tÆ°á»›i. Ngoài ra có thể trồng bông vụ mÆ°a từ tháng 8 và thu hoạch vào tháng 1 năm sau tại vùng Bảy núi thuá»™c hai huyện Tri Tôn, Tịnh Biên tỉnh An Giang.
2. Thá»i vụ trồng bông
Thông thÆ°á»ng bông vải ở nÆ°á»›c ta có hai thá»i vụ trồng Ä‘ó là vụ khô (còn gá»i là vụ Äông Xuân) và vụ mÆ°a (còn gá»i là vụ Mùa). Tuy nhiên má»—i vùng có Ä‘iá»u kiện khí háºu, đất Ä‘ai khác nhau, nên thá»i vụ trồng cÅ©ng khác nhau.
3. Làm đất trÆ°á»›c khi gieo
Äất trồng bông trÆ°á»›c khi cày, bừa làm đất cần phải dá»n sạch cá» dại. Dùng cày máy hoặc trâu bò cày sâu, bừa kỹ. Sau Ä‘ó rạch hàng sâu 7 - 10 cm theo khoảng cách quy định để bón phân lót và gieo hạt bông.
Vùng đất trÅ©ng dá»… bị ngáºp khi mÆ°a thì phải tạo rãnh thoát nÆ°á»›c.
4. Máºt Ä‘á»™ và khoảng cách
Máºt Ä‘á»™ là yếu tố cấu thành năng suất quan trá»ng, việc xác định máºt Ä‘á»™ phụ thuá»™c vào Ä‘iá»u kiện khí háºu, đất Ä‘ai, giống, thá»i vụ, trình Ä‘á»™ thâm canh…
4.1. Vụ khô
+ Äất tốt, thâm canh cao, gieo Ä‘úng thá»i vụ. Máºt Ä‘á»™: 4,0 - 5,0 vạn cây/ha. Khoảng cách: 70 - 80 cm x 30 cm x 1 cây. Lượng hạt gieo: 4,5 - 5,5 kg/ha.
+ Äất trung bình, xấu và gieo muá»™n. Máºt Ä‘á»™: 5,5 - 6,5 vạn cây/ha. Khoảng cách: 50 - 60 cm x 30 cm x 1 cây hoặc 60 - 70 cm x 25 cm x 1 cây. Lượng hạt gieo: 6,0 - 6,5 kg/ha.
4.2. Vụ mưa
+ Äất tốt, thâm canh cao, gieo Ä‘úng thá»i vụ. Máºt Ä‘á»™: 3,5 - 4,0 vạn cây/ha. Khoảng cách: 80 - 90 cm x 30 cm x 1 cây. Lượng hạt gieo: 4,0 - 4,5 kg/ha.
+ Äất trung bình, xấu và gieo muá»™n. Máºt Ä‘á»™: 4,0 - 5,0 vạn cây/ha. Khoảng cách: 70 - 80 cm x 30 cm x 1 cây. Lượng hạt gieo: 4,5 - 5,5 kg/ha.
5. Cách gieo hạt bông
- Tiến hành gieo khi đất Ä‘ang còn ẩm. Gieo má»—i hốc 1 – 2 hạt, tốt nhất là gieo xen kẽ 2 hạt - 1 hạt – 2 hạt…/hốc.
- Lấp đất nhá», mịn, dày 3 – 4 cm, nÆ¡i khô hạn thì lấp dày 5 – 7 cm.
- Sau khi gieo xong có thể phun thuốc trừ cá» Dual 720 EC vá»›i liá»u lượng 1,5 - 2 lít/ha.
6. Phân bón cho cây bông
6.1. Thá»i kỳ bón phân: Bón lót: Việc bón phân trÆ°á»›c khi gieo bông là rất cần thiết và là má»™t tiến bá»™ kỹ thuáºt, đặc biệt có hiệu quả đối vá»›i vùng đất xấu và cây trồng trÆ°á»›c không phải là cây há» Ä‘áºu.
6.2. Liá»u lượng phân bón và số lần bón phân. Các vùng đất tốt: Äất bazan, đất Ä‘en, đất phù sa... bón nhÆ° sau:
• Tổng lượng phân bón nguyên chất cho 1 ha: 90 kg N + 45 kg P2O5 + 45 kg K2O
• Loại phân và lượng phân bón cho má»—i lần
Các vùng đất xấu: Äất thịt pha cát, đất xám, đất phù sa không được bồi hàng năm… bón phân nhÆ° sau:
- Tổng lượng phân bón nguyên chất cho 1 ha 120 kg N + 60 kg P2O5 + 60 kg K2O
Nếu bón phân há»—n hợp NPK thì dá»±a vào tổng lượng bón để tính cho từng loại phân, loại nào thiếu thì bổ sung p6.
6.3. Sá» dụng phân bón lá: Cung cấp bổ sung dinh dưỡng cho cây bông bằng các loại phân bón qua lá là rất cần thiết nhằm tăng khả năng Ä‘áºu quả, sức chống chịu sâu bệnh, năng suất và phẩm chất sợi. Các loại phân thÆ°á»ng dùng hiện nay là: K - HUMATE, VCC, KNO3...
Chú ý: Không nên sá» dụng má»™t số loại phân bón chứa chất kích thích sinh trưởng có tác dụng tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° 2,4D sẽ làm lá bị xoăn lại, ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của cây bông.
7. Chăm sóc – làm cá» – xá»›i xáo
Chăm sóc thá»i kỳ cây con là rất quan trá»ng, cây khá»e sẽ cho năng suất cao. Khi cây bông đạt 15 ngày sau gieo cần phải xá»›i xáo nhẹ xung quanh gốc nhằm phá váng tạo Ä‘á»™ thoáng cho bá»™ rá»… phát triển và trừ cá» dại lấn át khi cây bông còn nhá».
Thá»i kỳ ra nụ cần tiến hành xá»›i sâu để xúc tiến bá»™ rá»… ăn sâu, Ä‘á»™ sâu xá»›i từ 10 – 15 cm. Äồng thá»i kết hợp vun đất vào gốc cây nhằm chống đổ.
Khi bông Ä‘ã ra hoa, bá»™ rá»… Ä‘ã phát triển khá mạnh, lúc này không nên xá»›i sâu làm tổn thÆ°Æ¡ng rá»…. Chỉ nên xá»›i nhẹ sau mÆ°a hoặc sau khi tÆ°á»›i, đồng thá»i vun cao vào gốc để tránh cây bị đổ ngã.
8. Bấm ngá»n
Bấm ngá»n thân chính và bấm đầu cành là kỹ thuáºt quan trá»ng trong toàn bá»™ kỹ thuáºt chỉnh cành. Bấm Ä‘úng lúc sẽ hạn chế Æ°u thế phát triển vá» phía ngá»n, làm cho nụ nhiá»u, quả nặng hÆ¡n, hạn chế chiá»u cao cây, và chín sá»›m.
Bấm ngá»n bông phụ thuá»™c Ä‘á»™ phì đất, chế Ä‘á»™ chăm sóc, khí háºu, giống… Nên bấm ngá»n vào thá»i kỳ cây bông Ä‘ã có khoảng 14 - 15 cành quả (70 - 85 ngày tuổi). Sau bấm ngá»n thÆ°á»ng xuyên Ä‘ánh cành vượt.
9. TÆ°á»›i nÆ°á»›c và tiêu nÆ°á»›c
Bông là cây rất cần nÆ°á»›c, nhÆ°ng không chịu úng, để đạt năng suất cao, phẩm chất tốt cần chú ý:
- Vá» mùa khô, tÆ°á»›i định kỳ 10 - 15 ngày/lần.
- Vá» mùa mÆ°a, phải chủ Ä‘á»™ng tiêu nÆ°á»›c, bông vải rất sợ bị úng nÆ°á»›c dù chỉ trong thá»i gian ngắn.
10. Phòng trừ sâu bệnh hại bông
1. Má»™t số loại sâu hại chính trên cây bông
Sâu xanh: Ngay từ khi sâu non má»›i nở Ä‘ã nhanh chóng đục vào ngá»n cây, nụ non, hoa, quả. Sức phá của chúng rất lá»›n, má»—i con có thể làm hại 15 - 20 nụ hoa trong Ä‘á»i của nó (13 - 15 ngày). Sâu tuổi nhá» gây hại mạnh hÆ¡n sâu tuổi lá»›n, vì chúng di chuyển nhiá»u để tìm thức ăn.
Sâu xanh phát sinh quanh năm, thÆ°á»ng má»—i tháng có 1 lứa. Những tháng không có bông chúng gây hại trên cây trồng khác nhÆ° Ä‘áºu xanh, thuốc lá, cà chua, bắp cải…
Sâu loang: Sâu loang còn gá»i là sâu gai. Trưởng thành đẻ trứng rải rác ở các bá»™ pháºn: búp non, kẽ nách nụ, hoa, quả non, cuống lá, mặt dÆ°á»›i lá non.
Sâu non gây hại nách cành, lá non, đục vào thân làm cho búp non, cành non bị héo rÅ©. Khi bông lá»›n chúng đục vào nụ, hoa quả non làm nụ xòe, hoa rụng… khi quả lá»›n chúng ăn hết quả này sang quả khác.
Sâu cuốn lá: Sâu cuốn lá phát triển trong Ä‘iá»u kiện ẩm Æ°á»›t, âm u vá» thá»i tiết. Sâu non ở tuổi 1 - 3 thÆ°á»ng táºp trung, sau Ä‘ó má»›i phân tán bằng cách nhả tÆ¡ để qua lá khác, chúng có táºp tính cuốn lá, má»—i con có khả năng gây hại 2 - 3 lá.
Sâu hồng: Sâu hồng là má»™t trong những đối tượng kiểm dịch của thế giá»›i và là má»™t trong những loại sâu đục quả khó trị nhất. Sâu non không những phá hại trên đồng ruá»™ng mà còn phá hại hạt trong kho.
Sâu non sau nở đục vào nụ, hoa, quả non. Sống kín Ä‘áo trá»n Ä‘á»i trong Ä‘ó. Khi đẫy sức sâu đục 1 lá»— chui ra khá»i quả, xuống đất hóa nhá»™ng hoặc làm nhá»™ng ngay trong quả. Sâu làm cho hoa không nở được, đục quả, ăn hạt.
Sâu keo da láng: Sâu non nở nằm táºp trung dÆ°á»›i mặt lá, chúng ăn chất xanh để lại màng lá, sâu lá»›n ăn hết lá để lại phần gân lá. Chúng cÅ©ng ăn lá Ä‘ài, nụ, hoa và quả non.
Rầy xanh: Rầy xanh táºp trung chích hút dịch cây, làm cho cây thiếu dinh dưỡng, còi cá»c. Khi bị nhẹ mép lá có màu hÆ¡i vàng và cong lên, nặng chuyển màu nâu vàng, rồi Ä‘á», lá cong queo cháy từ mép lá vào trong. Lá, nụ và quả non bị rụng, làm quả chín ép, ảnh hưởng đến năng suất.
Ở nÆ°á»›c ta rầy xanh gây hại quanh năm
Bá» trÄ©: Bá» trÄ© thÆ°á»ng táºp trung gây hại dá»c theo hai bên gân lá. Cả ấu trùng và trưởng thành Ä‘á»u trá»±c tiếp gây hại bằng cách cứa, hút làm rách tế bào biểu bì lá, những lá bị hại chảy dịch tạo thành má»™t lá»›p có màu nâu ánh bạc. Cây bông bị hại sẽ cằn cá»—i vá»›i lá xù xì biến dạng, nụ, hoa, quả non bị rụng.
Rệp: Rệp có đặc tính đẻ con, cả rệp non và trưởng thành Ä‘á»u chích hút dịch cây làm cho lá co rút lại, cây sinh trưởng kém. Trong quá trình gây hại rệp thải ra chất máºt dính tạo Ä‘iá»u kiện cho nấm Ä‘en phát triển, làm ảnh hưởng quá trình quang hợp của cây. Gây hại vào giai Ä‘oạn cuối sẽ làm bẩn xÆ¡ bông.
Rệp là môi giá»›i lây truyá»n bệnh xoắn lùn cho cây bông
2. Bệnh chủ yếu hại bông
Bệnh xanh lùn
Xanh lùn là bệnh gây hại quan trá»ng cho cây bông. Tác nhân gây bệnh do virus và được lan truyá»n trong tá»± nhiên nhá» côn trùng môi giá»›i là rệp bông.
Cây bông có thể bị bệnh khi cây còn nhỠđến khi cây già. Triệu chứng vết bệnh rìa lá cong xuống phía dÆ°á»›i, lá giòn màu xanh Ä‘áºm đồng nhất, các đốt thân, cành ngắn lại, cây lùn, khả năng ra hoa Ä‘áºu quả kém, quả nhá», phẩm chất xÆ¡ giảm. Nếu cây bông bị bệnh trÆ°á»›c 50 ngày sau khi gieo thì hầu nhÆ° không cho thu hoạch.
Bệnh này không lây truyá»n qua đất, hạt giống, cÆ¡ giá»›i.
Bệnh mốc trắng: Tác nhân gây bệnh do nấm Ramulariopsis gossypii gây ra. Bệnh gây hại trên lá, tấn công từ lá già đến lá bánh tẻ. Cây bị bệnh nặng lá vàng và làm nụ, hoa, quả non bị rụng, quả chín ép, giảm năng suất.
Bệnh xâm nhiá»…m trong Ä‘iá»u kiện lá có giá»t nÆ°á»›c, nhiệt Ä‘á»™ từ 16 - 34oC, đặc biệt là vào cuối mùa mÆ°a. Bệnh lây lan qua không khí, đất, nÆ°á»›c tÆ°á»›i, giống…
Bệnh đốm – cháy lá: Bệnh xuất hiện trong mùa mÆ°a, làm thối quả ở tầng dÆ°á»›i, làm giảm năng suất.
Tác nhân gây bệnh do nấm khi Rhizoctonia solani gây ra.
Bệnh lở cổ rá»…: Tác nhân gây bệnh do nấm và vi khuẩn nhÆ°: Rhizoctonia solani, Pythium spp... Bệnh gây hại từ khi cây bông vừa nẩy mầm đến giai Ä‘oạn 3 - 4 lá tháºt trong Ä‘iá»u kiện nhiệt Ä‘á»™ thấp và ẩm Ä‘á»™ đất cao. Triệu chứng là cây héo, ngá»n rủ xuống. Cây bị bệnh rất dá»… nhổ, vết bệnh ăn vòng quanh thân gần sát mặt đất, và có màu mốc trắng, nâu hoặc Ä‘en.
11. Thu hoạch – Phân loại bông hạt
1. Äặc Ä‘iểm nở quả và tình hình thá»i tiết lúc thu hoạch: Cây bông từ lúc gieo đến khi quả đầu tiên nở thÆ°á»ng mất 100 - 115 ngày. Giống nhÆ° trình tá»± nở hoa, Ä‘áºu quả, quả bông chín từ cành dÆ°á»›i lên và từ trong ra ngoài. Thá»i kỳ đầu do đặc tính của cây và khí háºu còn ẩm do mÆ°a, tốc Ä‘á»™ nở quả thÆ°á»ng cháºm hÆ¡n má»™t chút. Äợt thu hái đầu tiên khi cây có 2 - 3 quả nở và cách quả đầu tiên nở từ 10 - 15 ngày, những đợt sau chỉ cách đợt trÆ°á»›c khoảng 7 - 8 ngày.
Khi hết mÆ°a, nắng chiá»u, nhiệt Ä‘á»™ cao, gió lá»›n bông chín nhanh hÆ¡n.
2. Những sai sót thÆ°á»ng gặp khi thu hoạch bông hạt
- Thu bông chÆ°a nở đầy đủ: Bông nở đầy đủ là những quả bông có các múi bông bung, xốp, toàn bá»™ bông phủ kín quả. Quả chÆ°a chín đủ múi bông chÆ°a bung, còn ở dạng múi cau, vá» quả Ä‘ang còn tÆ°Æ¡i, màu xanh. Những quả bông chÆ°a nở hết thÆ°á»ng xÆ¡, hạt có Ä‘á»™ ẩm cao, nếu không phÆ¡i kịp thì dá»… bị mốc, làm giảm chất lượng.
- Thu lẫn bông múi cau, bông vàng ố, bông Ä‘en: Khi quả chín gặp mÆ°a, bông sẽ bị thối dẫn đến múi bông không thu được, hạt bị thối lép, hoặc do ẩm nên bông bị mốc. Những loại bông này không được thu để chung vá»›i loại bông tốt vì nó sẽ làm giảm phẩm cấp bông hạt, nên để riêng.
- Äể lẫn lá, tai quả, đất: Khi thu hái không cẩn tháºn, dá»… bị dính đất, lá khô, tai quả vào bông hạt, nhất là thu hái vá» buổi trÆ°a nắng, chiá»u, tai lá khô và giòn.
- Äể lẫn váºt lạ, nhất là sợi nylon: Khi để lẫn sợi nylon vào bông sẽ gây khó khăn lá»›n cho công Ä‘oạn nhuá»™m màu công nghiệp, Ä‘ây là vấn Ä‘á» hết sức cẩn trá»ng vì ảnh hưởng rất lá»›n đến phẩm cấp.
Số lần xem trang: :2463
Nhập ngày: 28-01-2010
Điều chỉnh lần cuối: