Cây Thanh Long (Hylocereus undulatus, Haw.)

TS. Nguyá»…n Văn Kế - Đại học Nông Lâm

Trích nguồn từ http://www.longdinh.com.vn/

1. GIỚI THIỆU

Cây thanh long (tên tiếng Anh là Pitahaya, hay còn gọi là Dragon fruit, thuá»™c họ XÆ°Æ¡ng rồng, có nguồn gốc ở các vùng sa mạc thuá»™c Mehico và Colombia. Thanh 1ong được người Pháp Ä‘em vào trồng ở Việt Nam trên 100 năm nay, nhÆ°ng má»›i được Ä‘Æ°a lên thành hàng hóa từ thập niên 1980. Việt Nam hiện nay là nÆ°á»›c duy nhất ở Đông  Nam á có trồng thanh long tÆ°Æ¡ng đối tập trung trên qui mu thÆ°Æ¡ng mại vá»›i diện tích Æ°á»›c lượng 4.000 hectare (1998), tập trung tại Bình Thuận 2.716 hectare, phần còn lại là Long An, Tiền Giang, TP. HCM, Khánh Hòa và rải rác ở má»™t số nÆ¡i khác. Nông dân Việt Nam vá»›i sá»± cần cù sáng tạo Ä‘ã Ä‘Æ°a trái thanh long lên mặt hàng xuất khẩu làm nhiều người ngoại quốc ngạc nhiên. Hiện nay, nÆ°á»›c ta Ä‘ã xuất khẩu thanh long qua nhiều nÆ°á»›c dÆ°á»›i dạng quả tÆ°Æ¡i. Riêng thị trường Nhật do sá»± kiểm dịch thá»±c vật rất khắt khe trong vài năm gần Ä‘ây Ä‘ã chỉ nhập thanh long dÆ°á»›i dạng Ä‘ông lạnh. ở Bình Thuận nói riêng và Nam bá»™ nói chung mùa thanh long tá»± nhiên xảy ra từ tháng 4 tá»›i vườn tháng 10, rá»™ nhất từ tháng 5 tá»›i tháng 8. Vào thời Ä‘iểm ấy giá rẻ , má»™t số nhà vườn tiến bá»™ Ä‘ã phát hiện, hoàn chỉnh dần từng bÆ°á»›c kỹ thuật thắp Ä‘èn tạo quả trái vụ để chủ Ä‘á»™ng thu hoạch, nâng cao hiệu quả kinh tế. Vài năm gần Ä‘ây Thái Lan, Taiwan và cả Trung Quốc cÅ©ng Ä‘ã bắt đầu nghiên cứu trồng cây này.

2. ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC

2.1. Sinh thái

Là cây có nguồn gốc nhiệt Ä‘á»›i, chịu hạn giỏi, nên được trồng ở những vùng nóng. Má»™t số loài chịu được nhiệt Ä‘á»™ từ 500C tá»›i 550C . NhÆ°ng nó không chịu được giá lạnh. Chúng thích hợp khi trồng ở các nÆ¡i có cường Ä‘á»™ ánh sáng mạnh, vì thế há»… bị che nắng thân cây sẽ ốm yếu và lâu cho quả. Cây mọc được trên nhiều loại đất khác nhau nhÆ° đất xám bạc màu (Bình Thuận), đất phèn (TP.HCM), đất đỏ latosol (Long Khánh)…; nó có khả năng thích ứng vá»›i các Ä‘á»™ chua (pH) của đất rất khác nhau. Khi trồng thanh long nên chọn các chân đất có tầng canh tác dày tối thiểu 30 - 50 cm và để có năng suất cao nên tÆ°á»›i và giữ ẩm cho cây vào mùa nắng. NhÆ°ng cây thuá»™c họ xÆ°Æ¡ng rồng chịu hạn giỏi nhÆ°ng chịu Ä‘á»±ng Ä‘á»™ mặn kém, dù vậy Ä‘ã có má»™t số há»™ ở Cần Giờ trồng thá»­ thanh long trên đất bị nhiá»…m mặn (0,8%) Ä‘ã được lên liếp và cải tạo tầng mặt, mùa khô không tÆ°á»›i.

2.2. Thực vật học

2.2.1. Rá»… cây

Khác hẳn vá»›i chồi cành, rá»… thanh long không mọng nÆ°á»›c nên nó không phái là nÆ¡i tích trữ nÆ°á»›c giúp cây chịu hạn. Cây thang long có hai loại rá»…: địa sinh và khí sinh.

Rá»… địa sinh phát triển từ phần lôi ở gốc hom. Sau khi đặt hom từ 10 - 20 ngày thì từ gốc hom xuất hiện các rá»… tÆ¡ màu trắng, số lượng rá»… tăng dần và kích thÆ°á»›c của chúng cÅ©ng tăng dần theo tuổi cây, những rá»… lá»›n đạt đường kính từ 1 - 2 cm. Rá»… địa sình có nhiệm vụ bám vào đất và hút các chất dinh dưỡng nuôi cây. Rá»… phân bố chủ yếu ở tầng đất mặt (0 - 15 cm). Theo Gibson và Nobel (1986) thì rá»… xuất hiện trong tầng đất từ 0 - 30 cm. ở các nÆ¡i đất xốp và có tÆ°á»›i nÆ°á»›c rá»… có thể mọc sâu hÆ¡n. Khi đất khô các rá»… sợi sẽ chết Ä‘i, các rá»… cái lá»›n hÆ¡n sẽ hóa bần làm giảm sá»± dẫn nÆ°á»›c khoảng 10 lần để ngăn chặn sá»± mất nÆ°á»›c vào đất thông qua rá»…. Khi đất ẩm rá»… lại mọc trở lại má»™t cách dá»… dàng.

Rá»… khí sinh mọc dọc theo thân cây phần trên không, bám vào cây chống (choái) để giúp cây leo lên giá đỡ. Những rá»… khí sinh nằm gần đất sẽ Ä‘i dần xuống đất.

2.2.2. Thân, cành

Thanh long (má»™t loại xÆ°Æ¡ng rồng) trồng ở nÆ°á»›c ta có thân, cành trườn bò trên trụ đỡ (climbing cacti), trong khi ở má»™t số nÆ°á»›c trồng loại xÆ°Æ¡ng rồng thân cá»™t (columnar cacti). Thân chứa nhiều nÆ°á»›c nên nó có thể chịu hạn má»™t thời gian dài. Thân, cành thường có ba cánh dẹp, xanh, hiếm khi có 4 cánh. ở các nÆ°á»›c khác có thứ 3, 4, 5 cánh. Tiết diện ngang cho thấy có hai phần: bên ngoài là nhu mô chứa diệp lục, bên trong là lõi cứng hình trụ. Má»—i cánh chia ra làm nhiều thùy có chiều dài 3 - 4cm. Đáy má»—i thùy có từ 3 - 5 gai ngắn. Chúng sá»­ dụng CO2 trong quang hợp theo hệ CAM (Crassulacean Acid Metabolism) là má»™t hệ thích hợp cho các cây mọc ở vùng sa mạc. Má»—i năm cây cho từ 3 -  4 đợt cành. Đợt cành thứ nhất là cành mẹ của đợt cành thứ hai và cứ thế cành xếp thành hàng lá»›p trên đầu trụ. Trong mùa ra cành, khoảng thời gian giữa hai đợt ra cành từ 40 - 50 ngày. Số lượng cành trên cây tăng theo tuổi cây: cây má»™t tuổi trung bình có Ä‘á»™ 30 cành, hai tuổi Ä‘á»™ 70 cành, ba tuổi Ä‘á»™ 100 cành và bốn tuổi 130 cành. ở cây 5 - 6 tuổi chỉ duy trì Ä‘á»™ 150 - 170 cành.

Chiều dài cành thanh long Ä‘o ở cuối vụ thu hoạch được trình bày ở bảng 1.

Bảng 1: Chiều dài cành thanh long

Tuổi vườn       Trung bình (cm)          Dài nhất (cm)  Ngắn nhất (cm)

1          73        119      42

2          82        140      52

3          98        180      49

4          108      160      45

5          103      140      53

2.2.3. Hoa

Thanh long là cây ngày dài (trường quang kỳ). Tại Nam bá»™ hao xuất hiện sá»›m nhất vào trung tuần tháng 3 dÆ°Æ¡ng lịch (dl) và kéo dài tá»›i khoảng tháng 10 dl, rá»™ nhất từ tháng 5 dÆ°Æ¡ng lịch tá»›i tháng 8 dÆ°Æ¡ng lịch. Trung bình có từ 4 - 6 đợt ra hoa rá»™ má»—i năm.

Hoa lưỡng tính, rất to, có chiều dài trung bình 25 - 35 cm, nhiêu lá Ä‘ài và cánh hoa dính nhau thành ống, nhiều tiểu nhị và 1 nhụy cái dài 18 - 24 cm, đường kính 5-8 mm, nuốm nhụy cái chia làm nhiều nhánh. Hoa thường nở tập trung từ 20 - 23 giờ Ä‘êm và đồng loạt trong vườn. Từ nở đến tàn kéo dài Ä‘á»™ 2 - 3 ngày. Thời gian từ khi xuất hiện nụ tá»›i hoa tàn Ä‘á»™ 20 ngày. Các đợt nụ đầu tiên rụng từ 30% đến 40%, về sau tỉ lệ này giảm dần khi gặp Ä‘iều kiện ngoại cảnh thuận lợi.

Tại nông trường Phạm Văn Hai trên các liếp đất phèn cây thanh long Ä‘ã trồng được 3 năm, nghiên cứu các đợt thanh long ra hoa cho thấy nhÆ° sau:

Bảng 2 : Sự ra hoa của thanh long trong năm

Ngày/tháng/năm          Số hoa ra         Tá»· lệ (%)

10/3 - 04/5/1995          583      2,57

11/5 - 31/5/1995          4343    19,14

01/6 - 30/6/1995          9945    43,83

01/7 - 31/7/1995          6788    29,92

01/8 - 31/8/1995          997      4,40

01/9 - 11/9/1995          32        0,14

Tổng số hoa ra trong năm       22.688 100,00

Số hoa trên má»—i trụ     94,5    

Ghi chú: Theo dõi 240 trụ tại há»™ anh Võ Thành Nghiệp.

NhÆ° vậy mùa ra hoa rá»™ là từ giữa tháng 5 tá»›i cuối tháng 8.

2.2.4. Quả và há»™t

Sau khi hoa thụ, bầu noãn sẽ phát triển thành quả mọng (cactus pears), trong 10 ngày đầu tốc Ä‘á»™ phát triển tÆ°Æ¡ng đối chậm, sau Ä‘ó tăng rất nhanh về cả kích thÆ°á»›c lẫn trọng lượng. Thời gian từ khi hoa thụ tá»›i thu hoạch chỉ từ 22 - 25 ngày, trong thí nghiệm thắp Ä‘èn tạo quả trái vụ của Đỗ Văn Bảo thì thời gian này là 25 - 28 ngày. NhÆ° vậy thời gian phát triển của quả thanh long tÆ°Æ¡ng đối ngắn so vá»›i nhiều loại quả nhiệt Ä‘á»›i khác nhÆ° xoài, sầu riêng, chuối, dứa thường phải mất từ 85 tá»›i 140 ngày. Quả thanh long hình bầu dục có nhiều tai lá xanh (do phiến hoa còn lại), đầu quả lõm sâu tạo thành “hốc mÅ©i”. Khi còn non vỏ quả màu xanh, lúc chín chuyển qua đỏ tím rồi đỏ đậm. Thịt quả màu trắng cho đại Ä‘a số thanh long trồng ở miền Nam Việt Nam.

Tại Bình Thuận phân tích 100 quả lấy ngẫu nhiên cho thấy sá»± phân bố về kích thÆ°á»›c và trọng lượng nhÆ° sau:

Bảng 3 : Thành phần cấp quả của thanh long ở Bình Thuận

Hạng quả (g)   Tá»· lệ (%)         Trọng lượng TB (g)     Dài TB (cm)    TB (cm)           Dày vỏ (mm)   Phần ăn được (G)

< 330   20        270      12,5     11        4,8       170

330 - < 500      65        410      13        12        4,6       315

500 - <700       12        565      15        12        4,5       400

³ 700    3          750      16        13,5     3,8       550

Trong má»™t thí nghiệm xá»­ lý thanh long ra hoa trên đất phèn nông trường Phạm Văn Hai (10) cân ngẫu nhiên 150 quả, trọng lượng trung bình là 568,8 g. Dài trung bình là 12,28 cm và đường kính trung bình là 9,2 cm, nhÆ° vậy quả đặc và chắc hÆ¡n. Gần Ä‘ây do thâm canh cao, Ä‘ã có nhiều quả lá»›n trọng lượng từ l kg đến l,3 kg. Thường quả nặng trên 300 g là Ä‘ã có thể xuất khẩu được.

Phân tích thành phần sinh hóa cho thấy trong 100 g thịt quả chín: hàm lượng đường tổng số có thể biến Ä‘á»™ng từ 8 g đến 12 g, vitamin C từ 3,8 mg đến 9,4 mg. Có sá»± biến Ä‘á»™ng này là do phân bón, chế Ä‘á»™ chăm sóc và thời gian hái, há»… để quả chín trên cây càng lâu càng ngọt. Trong bản dá»± thảo mô tả sản phẩm thanh long mà phân viện Công Nghệ Sau Thu Hoạch Ä‘ã xây dá»±ng cho thấy Ä‘á»™ Brix của thanh long ở Bình Thuận biến thiên từ 11% đến 15,3%, quả có Ä‘á»™ cứng từ l,73 tá»›i 2,0 lbs (15).

Chi tiết được trình bày ở bảng 4, theo Ä‘ó ngoài chất đường, sinh tố, quả còn chứa nhiều muối khoáng nhÆ° K, Ca và Mg.

Bảng 4 : Thành phần sinh hóa của quả

Thành phần     Trong 100 g ăn được

Brix (tổng số chất hòa tan)     13

Đường khá»­ (g)            6,1

Đường tổng số (g)      11,5

Acid hữu cÆ¡ (g)          0,13

Protein (g)       0,53

K (mg) 212,2

P2O5 (mg)      8,7

Ca (mg)           134,5

Mg (mg)          60,4

Vitamin C (mg)           9,4

XÆ¡ (g) 0,71

Phân tích tại Bá»™ môn Sinh lý - Sinh hóa và Bá»™ môn Thủy Nông thuá»™c Đại học Nông Lâm TP. HCM.

Há»™t: Má»—i quả có rất nhiều há»™t nhỏ, màu Ä‘en nằm trong khôi thịt quả màu trắng. Do há»™t nhỏ và mềm nên không làm phiền người ăn nhÆ° há»™t của má»™t số loại quả khác (23).

3. GIỐNG TRỒNG

Má»™t số người cho rằng thanh long ở Việt Nam có ba giống: dạng quả tròn, quả dài, quả chôm chôm (quả nhỏ). Qua Ä‘iều tra chúng tôi nhận thấy có cả 3 dạng quả trên cùng má»™t cành, trên cùng má»™t cây. Dạng quả tùy thuá»™c vào Ä‘iều kiện sinh thái, nhất là chế Ä‘á»™ ánh sáng và chế Ä‘á»™ chăm sóc. Theo Jean Bourdenut (CIRAD-FLHOR) thì thanh long Việt Nam là loại thanh long ruá»™t trắng, giống thuần do nhân vô tính bằng hom. Sau Ä‘ó ông Ä‘ã Ä‘Æ°a vào Việt Nam hai giống ruá»™t đỏ và ruá»™t vàng (1995), hiện Ä‘ang trồng và theo dõi, sức sinh trưởng của hai giống má»›i nhập yếu hÆ¡n và cÅ©ng theo Jean Bourdeaut thanh long của ta trái to và ngọt hÆ¡n.

Giống ruá»™t đỏ và ruá»™t vàng có quả nhỏ hÆ¡n và vỏ dày hÆ¡n. TS. Suraphong Kosiya-chinta cho biết ông hai giống ruá»™t trắng và đỏ thì được giống ruá»™t hồng.

Đã có nhiều nghiên cứu về giống thanh long theo Carranza A. E. (Nuestra Tiera, Oct 1976, v.2(8) P9-10,2 l Spanish) thì có các loài H. trigonus, H. tetragonus, H.  pentagunus ... NÆ°á»›c ta cần du nhập và lai tạo để ngày càng có nhiều giống má»›i hấp dẫn hÆ¡n.

4. KỸ THUẬT TRỒNG TRỌT

4.1. Chuẩn bị đất

4.1.1. Đất cao

Tại Bình Thuận khi có Ä‘iều kiện hầu hết các chân đất đều được bà con khai thác trồng thanh long nhÆ° đất rừng, đất thổ cÆ°, các khu vườn tạp. Phần lá»›n là đất xám bạc màu, nhiều cát. Có nÆ¡i khai thác tá»›i sát chân núi. Công việc chuẩn bị đất tÆ°Æ¡ng đối Ä‘Æ¡n giản: cắm cọc, Ä‘ào lá»— xuống trụ. Sau khi chôn xong trụ thì Ä‘ào âm quanh trụ sâu Ä‘á»™ 10 - 20 cm, đường kính 1,5 m, bón lót phân chuồng rồi phủ lá»›p đất mặt lên sau Ä‘ó đặt hom.

4.1.2. Đất thấp

Trên các liếp đất phèn trồng dứa và mía trÆ°á»›c Ä‘ây thuá»™c các nông trường Phạm Văn Hai, Lê Minh Xuân, Láng Le, hay tại xã Bình Lợi... bà con tu bổ lại liếp, chiều cao mặt liếp so vá»›i mặt nÆ°á»›c trong mÆ°Æ¡ng Ä‘á»™ 40 cm, để đề phòng trong mùa mÆ°a nÆ°á»›c có thể dâng cao ngang mặt liếp nhất là ở những nÆ¡i thấp thì cần phải làm thêm má»±c trÆ°á»›c khi xuống giống. Há»… bị ngập nÆ°á»›c má»™t vài tuần nhánh thanh long sẽ vàng, khi nÆ°á»›c rút phải bón phân để cây phục hồi lại nhÆ°ng nhÆ° vậy năng suất sẽ không cao.

Đất cần phải được cày bừa kỹ trong mùa nắng, phÆ¡i đất, trừ cỏ dại. Há»… cày bừa, làm cỏ không kỹ sau này chi phí trừ cỏ sẽ rất cao, cỏ nguy hiểm trên đất phèn là: cỏ tranh, cỏ ống, cỏ sâu rọm, .vv...

4.2. Mật Ä‘á»™ - khoảng cách và bố trí cây trồng: Tại Bình Thuận 84,3% số há»™ trong mẫu phỏng vấn chỉ trồng thuần thanh long. 16,6% số há»™ còn lại có trồng xen đậu phọng trong 1 - 2 năm đầu. Tại TP. HCM, Long An. .. trên liếp thanh long có trồng xen dứa, hoặc các loại rau nhÆ° á»›t, dÆ°a hấu, cà... Tại Long An thanh long có thể được trồng trên mô hay trên liếp ở trên ruá»™ng lúa, hoặc thanh long trồng trên liếp có xen các loại rau nhÆ° rau muống, cải, á»›t, dÆ°a hấu... dÆ°á»›i mÆ°Æ¡ng nuôi cá.

Nên trồng thanh long ở mật Ä‘á»™ từ 700 - 1.000 trụ/ha ứng vá»›i khoảng cách khoảng 3 m x 3 m. Thanh long là cây cần nhiều ánh nắng nên há»… trồng dầy thì quả nhỏ, bán không được giá. Lấy mẫu má»™t số quả ở các vườn có mật Ä‘á»™ khác nhau tại Long An cho thấy có quan hệ giữa kích thÆ°á»›c quả và mật Ä‘á»™ cây, chi tiết được trình bày ở bảng 5.

Bảng 5. Quan hệ giữa mật Ä‘á»™ và trọng lượng quả

Khoảng cách

(m)       Mật Ä‘á»™ cây/

1000 m2          Trọng lượng

trung bình quả (g)

2,5 ´ 2,5           140 - 150         294

2,5 ´ 3,0           100 - 110         322

2,5 ´ 3,5           90 - 100           344

3,0 ´ 3,5           70 - 80 370

Nguồn: Lý Ngọc Đính, BCTN, ĐHNL, 1992

4.3. Chuẩn bị cây trụ

Cây thanh long cần bám vào cây trụ nên việc chọn lá»±a trụ và chuẩn bị là công việc người lập vườn thanh long cần quan tâm trÆ°á»›c tiên, chi phí về cây trụ chiếm tỉ lệ cao nhất trong số tiền đầu tÆ° ban đầu. Hầu hết nhà vườn ở Bình Thuận chọn trụ chết bằng gá»—, loại gá»— được chọn thường là loại gá»— tết, chịu được nắng mÆ°a, lâu mục. Loại được dùng nhiều là:

- Căm xe Xylia dolabriformis Benth

- Cẩm Liên Xylia xylocarter Taub

- Cà Chắc Pentaeme siamensis Kurs

- Sao Ä‘en Hopea odorata Roxb

Việc chọn chiều dài, đường kính trụ, phần chôn dÆ°á»›i đất được trình bày ở bảng 6.

Cây trụ thường được chọn có đường kính trên 25 cm, dài 2,5 - 2,7 m, sau khi chôn còn cao khoảng 2,0 m. Hiện nay xu hÆ°á»›ng của nông dân là hạ thấp trụ xuống, nghÄ©a là sau khi chôn trụ xong còn cao trung bình từ 1,6 m đến 1,8 m, còn đường kính sá»­ dụng chỉ còn khoảng 15 cm. Nguyên nhân làm nông dân hạ thấp trụ và tận dụng cây có đường kính nhỏ là vì các loại gá»— tết hiếm và đắt, ngoài ra trụ cao khiến việc chăm sóc trở nên khó khăn hÆ¡n, tốn nhiều công hÆ¡n.

Bảng 6: Đặc Ä‘iểm trụ thanh long ở Bình Thuận

Đặc Ä‘iểm         Số há»™ áp dụng Tá»· lệ (%)

Đường kính trụ (cm)   15 - 20 3          10

            > 20 - 25          22        73,3

            > 25 - 30          73,3     16,7

Chiều dài trụ lúc chÆ°a chôn (m)         2,0 - 2,3           11        36,7

            > 2,3 - 2,6        13        43,3

            > 2,6 - 3,0        6          20,0

Chiều dài phần chôn dÆ°á»›i đất (cm)    50 - 60 21        70

            > 60 - 70          6          20

            > 70 - 80          3          10

Nguồn: Trần Ngọc Tống, BCTN, ĐHNL, 1995.

Trụ thấp có lợi Ä‘iểm: - Giảm được tiền đầu tÆ° ban đầu. - Cành thanh long mau lên đến đầu trụ, chăm sóc và thu hoạch dá»… hÆ¡n. Qua nhiều năm cắt tỉa các cành nhánh chồng chất trên đầu trụ sẽ làm cây cao dần, việc dùng trụ thấp sẽ hãm bá»›t sá»± cao dần lên của cây. NhÆ°ng há»… trụ thấp quá thì nhánh thanh long sẽ rÅ© xuống đất vừa tốn công cắt tỉa vừa ít quả do cành ngắn hÆ¡n. Việc trồng cây trụ cần tiến hành sá»›m, có thể trÆ°á»›c thời vụ trồng má»™t tháng. Sau khi lấp đất cây trụ phải thẳng đứng, không lệch ngọn. Trên đầu má»—i trụ người ta Ä‘óng má»™t cái khung bằng gá»—, má»™t thanh ngang hay má»™t vòng tròn … cho thanh long dá»… bám để khi Ä‘i tá»›i đầu trụ cành thanh long sẽ rÅ© đầu xuống nên trông toàn tán cây có dạng má»™t cái dù (bay dạng hình nấm).

Tại ngoại thành thành phố Hồ Chi Mính: Nhà vườn đầu tiên còn e dè về thị trường nên họ thường dùng nhÆ°ng cây gá»— xấu, rẻ tiền nhÆ° cây tràm bông vàng và các loài cây tạp khác. Chỉ sau chừng hai năm cây bắt đầu mục, gãy nên phải thay cây khác rất tốn công. Những người trồng sau rút kinh nghiệm Ä‘ã dùng trụ là bê tông cốt sắt, Ä‘úc vuông má»—i cạnh 12 - 15 cm, dài 2,2 - 2,3 m chôn sâu 0,5 - 0,6 m, nhÆ° vậy phần trên mặt đất còn 1,7 - 1,8 m, trên đầu trụ làm 2 lá»— đường kính 16 mm để sau này gắn 2 que sắt cho thanh long dá»… bám vào đầu trụ. NhÆ°ng há»™ không đủ tiền Ä‘ã mua trụ đẽo bằng Ä‘á (xã Bình Lợi, huyện Bình Chánh), loại trụ này thấp, dá»… gãy.

Tại tỉnh Long An, ngoài các loại trụ kể trên, vùng này còn thấy khá phổ biến loại trụ bằng cây sống, nhÆ° cây còng và nhất là cây vông Erythrina orientalis (L) Murr. Dùng trụ sống có nhiều Ä‘iểm bất lợi nhÆ° cây chống (trụ) cạnh tranh ánh sáng và chất dinh dưỡng nên ít quả và quả nhỏ, tốn công xén tỉa cành cây chống hàng năm. Trụ sống do cành phân nhánh có nhiều chạc, nên cây dá»… bám và thanh long cố khuynh hÆ°á»›ng leo lên cao.

Má»™t số vườn trÆ°á»›c Ä‘ây trồng hồ tiêu dùng trụ xây bằng gạch, nay sá»­ dụng lại loại trụ này cho thanh long. Lại cùng có má»™t tỉ lệ nhỏ số vườn không sá»­ dụng trụ rời mà làm giàn nhÆ° giàn mÆ°á»›p cho thanh long leo bám.

4.4. Chuẩn bị hom giống

Đã có thí nghiệm nuôi cấy mô thanh long do Lê Quang Luận thá»±c hiện (ĐHNL, 1993). Thanh long có thể trồng bằng há»™t nhÆ°ng lâu có trái. Hiện nay, chủ yếu các nhà vườn trồng bằng hom (cắm cành). Hàng năm việc tỉa cành tạo nên nguồn hom giống dồi dào, nhÆ°ng để cành phát triển tốt thì cần chọn những cành có tiêu chuẩn sau:

- Tuổi cành trung bình từ l - 2 năm tuổi trở lên, cành non không tốt.

- Chiều dài hom tốt nhất là từ 50 cm đến 70 cm.

- TrÆ°á»›c Ä‘ây ở Long An hom dài >70 cm.

- Hom mập, có màu xanh đậm.

- Hom không có khuyết tật, sạch sâu bệnh.

- Các mắt mang chùm gai phải tốt, mẩy, khả năng nẩy chồi (mụt) tốt.

Sau khi chọn hom xong, hom được dá»±ng nÆ¡i thoáng mát, trên nền đất khô ráo, trong vòng 10 - 15 ngày hom bắt đầu nhú rá»… thì Ä‘em trồng.

4.5. Thời vụ trồng

Thường trồng vào tháng 10 - 11 dÆ°Æ¡ng lịch, Æ°u Ä‘iểm của vụ này là:

- Nguồn hom giống dồi dào do trùng vào lúc tỉa cành.

- Lợi dụng được ẩm Ä‘á»™ vào cuối mùa mÆ°a.

- Ở các vùng đất thấp thì mùa này tránh được nguy cÆ¡ ngập úng.

Tuy nhiên, trồng mùa này có nhược Ä‘iểm là cây chÆ°a lá»›n đủ để có thể chống chịu nắng hạn, vì vậy cần chú trọng tÆ°á»›i nÆ°á»›c và giữ ẩm cho cây trong mùa nắng tá»›i.

Ở những vùng thiếu nÆ°á»›c tÆ°á»›i thì nên trồng vào đầu mùa mÆ°a (tháng 4 - 5). xuống giống trong thời gian này sẽ gặp khó khăn vì là mùa thanh long ra hoa nên thiếu hom, phải có kế hoạch giâm hom từ trÆ°á»›c.

4.6. Bón lót và đặt hom

Trên đất cao nhÆ° ở Bình Thuận trÆ°á»›c khi đặt hom người ta làm âm xuống má»™t khoảng quanh trụ có cạnh Ä‘á»™ l,0 - l,5m, sâu 20 - 30 cm, rồi bón lót Ä‘á»™ 10 kg phân chuồng + 0,5 kg Super lân.

Trên đất thấp phải lên mô trÆ°á»›c khi trồng, xá»›i đất và rải phân quanh mô.

- Đặt từ 3 - 4 hom quanh cây chống (trụ), cần chú ý:

- Đặt hom cạn 0 - 5 cm để tránh thối gốc do đất ẩm.

- Đặt áp phần phẳng của hom vào mé trụ để sau này hom ra rá»… và bám nhanh vào trụ.

Cá»™t hom vào trụ để gió khỏi làm lung lay lúc đầu vì rá»… trên không chÆ°a phát triển để bám vào cây trụ

Sau khi đặt hom, ở các vùng đất cao há»… đất khô và hết mÆ°a thì cần tủ gốc để giữ ẩm…

4.7. Bón phân thúc hàng năm

4.7.1. Để cây ra hoa tụ nhiên

Hiện chÆ°a có thí nghiệm về bón phân cho thanh long trên các loại đất khác nhau. Lượng phân bón thay đổi theo tính chất đất, theo tuổi của cây và theo sản lượng mà cây Ä‘ã cho. Qua Ä‘iều tra thu thập số liệu ở các vườn có năng suất cao cho thấy có hai kiểu bón phân Ä‘iển hình:

- Bón theo đợt: 3 lần/năm chiếm 70% số há»™ phỏng vấn.

- Bón rải ra nhiều lần trong năm chiếm 30% số há»™ còn lại.

Riêng phân chuồng thì chỉ cần bón 1 lần sau tỉa cành (tháng 11) và Ä‘ây là loại phân quan trọng nhất là đối vá»›i các loại đất thiếu chất hữu cÆ¡, giữ ẩm kém. ở năm đầu phân hóa học (chẳng hạn Urê) được hòa vào nÆ°á»›c và tÆ°á»›i hoặc phun lên cả thân cành để thúc cành mau leo lên đầu trụ. Các năm sau rải phân quanh gốc rồi tÆ°á»›i nhẹ cho phân hòa tan và ngấm xuống đất.

Giai Ä‘oạn kiến thiết cÆ¡ bản: Chỉ kéo dài từ 1 đến 2 năm. Tổng lượng phân bón thúc thường được áp dụng là 30 kg Urê + 20 kg NPK (16-16-8)/100 trụ/năm.

Chia ra:

- Sau trồng 15 - 20 ngày thúc 1/3 lượng phân.

Tháng 3 hoặc tháng 4 năm sau thúc 113 lượng phân.

- Tháng 6 - 7 thúc nốt 1/3 lượng phân còn lại, cuối năm thứ 1 bắt đầu có trái bói.

Má»™t số nhà vườn Ä‘ã chia phân bón làm nhiều lần nhÆ° vậy nâng cao được hiệu suất sá»­ dụng phân của cây.

Ngoài ra cần bổ sung các phân vi lượng bằng cách phun hoặc tÆ°á»›i các chế phẩm nhÆ° HVP 301, Mymix... nhÆ° vậy cây con sẽ tăng trưởng thật mạnh ở giai Ä‘oạn đầu và sẽ cho quả sá»›m. Lượng phân thá»±c sá»± cây sá»­ dụng ở giai Ä‘oạn này rất khó tính vì phân bón cho cây trồng xen thanh long cÅ©ng Ä‘ã sá»­ dụng được má»™t phần.

Giai Ä‘oạn kinh doanh. Năm thứ 3 trở Ä‘i năng suất Ä‘ã khá ổn định cần chú trọng tá»›i K, má»™t loại phân cần thiết để làm quả ngon ngọt và chắc hÆ¡n. Lượng phân trung bình cho má»—i trụ nhÆ° sau:

Phân chuồng : 15 - 50 kg; Phân lân (Super lân) : 0,5 kg; Urê :  0,5 kg; NPK (16-16-8) : 1,5 kg; KCl : 0,5 kg; Chia phân ra làm 3 lần:

Lần thứ 1 sau khi tỉa cành (tháng 10 - 11) gồm: tất cả phân chuồng + tất cả lân + 1/3 Urê. Mụe Ä‘ích là để thúc các đợt lá»™c cành đầu tiên ra nhanh để nó mau trưởng thành làm cÆ¡ sở cho việc ra quả vào mùa tá»›i.

- Lần thứ 2 cách lần thứ l Ä‘á»™ 40 ngày gồm 1/3 Urê + 1/5 NPK + 1/2 KCl để thúc đợt cành thứ 2.

- Lần thứ 3 vào tháng 3 gồm 1/3 Urê + 2/5 NPK + 1/2 KCl thúc đợt cành cuối cùng và làm đợt cành thứ 1 phân hóa mầm hoa.

Sau ba lần thúc thì bụi thanh long có 3 - 4 lá»›p cành và đợt nụ đầu tiên bắt đầu xuất hiện, rồi lá»›p nụ này kế tiếp lá»›p nụ hoa, lá»›p quả này kế tiếp lá»›p quả kia, người làm vườn quan sát sá»± ra hoa và năng suất mà bón bổ sung từng đợt NPK cho hết 2/5 còn lại bằng cách chia nhỏ lượng phân này rải làm nhiều đợt trong thời gian cây nuôi quả. Ngoài ra còn bổ sung các chất vi lượng bằng cách phun Mymix hoặc HVP,...

4.7.2. Bón phân cho các vườn thanh long được xá»­ lý ra hoa bằng Ä‘èn

Do kích thích cây ra hoa và nuôi quả nhiều đợt trong năm và để cây bá»›t kiệt sức nên lượng phân bón và số lần bón Ä‘ã phải tăng lên. Qua khảo sát 30 vườn có xá»­ lý thanh long ra hoa bằng Ä‘èn Phan Văn Thu (14) Ä‘ã Ä‘úc kết tổng lượng phân bón trong năm cho má»—i trụ nhÆ° sau:

- Phân chuồng hoai: từ 15 kg đến 50 kg.

- Phân NPK (16-16-8 hoặc 20-20-15) từ 1 kg tá»›i 3 kg tùy tuổi cây và sản lượng mà cây Ä‘ã cho mùa trÆ°á»›c.

- Phân KCl từ 0,1 kg tá»›i 0,2 kg (bón lúc nuôi quả).

- Ngoài ra quan sát cây để bổ sung phân đạm (Urê) từ 0,1 kg tá»›i 0,2 kg (lúc ra chồi) và 0,1 kg tá»›i 0,2 kg Super lân (trÆ°á»›c lúc thắp Ä‘èn), phun kích phát tố Thiên Nông, Gibberelin và phân vi lượng.

40% số vườn được phỏng vấn có xá»­ lý Ä‘èn cho ra quả trái vụ Ä‘ã bón phân định kỳ 15 - 20 ngày má»™t lần; 24% bón định kỳ 1 tháng/lần theo nhịp Ä‘á»™ thắp Ä‘èn. Sá»± chia phân bón làm nhiều lần sẽ làm phân ít bị rá»­a trôi, cây sứ dụng hữu hiệu hÆ¡n... nhÆ°ng tốn nhiều công hÆ¡n.

4.8. TÆ°á»›i nÆ°á»›c

Mặc dù thanh long chịu hạn giỏi, nhÆ°ng nắng hạn kéo dài sẽ làm cây mất sức và làm giảm năng suất nhiều. Biểu hiện của sá»± thiếu nÆ°á»›c là:

- Cành má»›i hình thành ít và phát triển rất chậm.

- Cành bị teo lại và chuyển sang màu vàng.

- Tỉ lệ rụng hoa ở các đợt hoa đầu tiên cao >80%.

- Quả bé.

Tại Bình Thuận việc tÆ°á»›i nÆ°á»›c bắt đầu từ tháng 11 đến tháng 5. Tùy theo ẩm Ä‘á»™ đất... mà nhịp Ä‘á»™ tÆ°á»›i thay đổi từ 3 - 7 ngày/lần. Qua phỏng vấn ở Bình Thuận 100% số há»™ trồng thanh long có xá»­ lý ra hoa bằng Ä‘èn đều Ä‘ã phải chủ Ä‘á»™ng tÆ°á»›i nÆ°á»›c vào mùa nắng, thường tÆ°á»›i vào buổi sáng theo nhịp Ä‘á»™ nêu trên.

Trên các chân đất phèn do đất thấp, thủy cấp gần mặt đất nên việc tÆ°á»›i nÆ°á»›c ít được chú ý hÆ¡n, má»™t số há»™ Ä‘ã dùng bÆ¡m tÆ°á»›i bổ sung thấy có kết quả, trừ phi nÆ°á»›c phèn có Ä‘á»™ pH quá thấp. Tại Phạm Văn Hai Ä‘á»™ pH nÆ°á»›c kênh > 4,5 Ä‘ã có thể tÆ°á»›i được. CÅ©ng cần lÆ°u ý là các cây thuá»™c họ xÆ°Æ¡ng rồng chịu được nắng hạn giỏi nhÆ°ng lại khá mẫn cảm vá»›i Ä‘á»™ mặn, nên các vùng mùa nắng bị nhiá»…m mặn cần chú ý Ä‘iều này.

4.9. Tỉa cành

Năm thứ 2 tỉa nhẹ khi cần để tạo tán hình cây dù. Tá»›i cuối năm thứ 3 má»—i trụ có Ä‘á»™ 100 cành, vá»›i lượng cành này phân bố trên đầu trụ dày đặc. Má»™t số cành già Ä‘ã cho trái trong những năm trÆ°á»›c nếu giữ lại sẽ không cho trái hoặc cho trái nhỏ. Sá»± tỉa cành làm thông thoáng tán cây và giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi cành má»›i. Sau tỉa, cành non Ä‘âm ra mạnh hÆ¡n. Có ba loại cắt tỉa:

4.9.1. Tỉa Ä‘au: Thá»±c hiện sau thu hoạch hoặc trÆ°á»›c đợt thu quả cuối cùng. Cắt cùng má»™t lúc tất cả các cành già, các cành ốm yếu, khuyết tật, nằm khuất bên trong tán. Số cành giữ lại trên đầu trụ Ä‘á»™ 50 cành. Dùng liềm hoặc dao chặt 3/4 chiều dài của toàn bá»™ các cành già phía dÆ°á»›i, các tược non sẽ nảy ra từ phần gốc cành được giữ lại.

Ưu Ä‘iểm: Dá»… làm, đỡ tốn công. Khuyết Ä‘iểm: Qua nhiều năm các lá»›p cành chồng chất lên nhau nên bụi thanh long bị Ä‘ôn lên cao.

4.9.2. Tỉa lá»±a. Lá»±a các cành cần tỉa rồi dùng liềm cán dài giá»±t đứt khỏi cây. Ưu Ä‘iểm: Tạo được sá»± thông thoáng, qua nhiều năm trụ không Ä‘ôn lên cao. Giữ được sá»± cân đối giữa các cành của tán cây. Khuyết Ä‘iểm: Tốn công.

4.9.3. Tỉa sá»­a cành: Để kiểm soát số cành con trên cành mẹ (cành sừng trâu). Yêu cầu:

- Chỉ giữ lại 1 - 3 cành con/cành mẹ.

- Các cành con trên cành mẹ xa nhau, phân bố đều để tránh tán lệch.

- Giữ lại các cành mập, khỏe.

- Tỉa bỏ những cành mọc lòa xòa ra lối Ä‘i.

Do nhu cầu tạo quả trái vụ, má»™t số cành già trÆ°á»›c Ä‘ây thường bị tỉa Ä‘i, nay được giữ lại để tạo cảm ứng ra hoa bàng thắp Ä‘èn.

4.10. Làm cỏ: TrÆ°á»›c má»—i đợt bón phân. 70% số há»™ phỏng vấn làm cỏ thủ công, 30% còn lại dùng thuốc trừ cỏ. Trên đất phèn nÆ¡i đất ẩm thường xuyên, có rất nhiều loại cỏ có căn hành rất khó trị nhÆ° cỏ tranh, cỏ ống, cỏ Paspalum... vì vậy muốn bá»›t cỏ cần áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp, nhÆ° cày bừa kỹ vào mùa nắng trÆ°á»›c khi trồng, xen canh, dùng thuốc trừ cỏ kết hợp vá»›i làm cỏ thủ công sá»›m...

4.11. Tủ gốc: Vừa trừ cỏ vừa giữ ẩm, nhất là ở các vùng có mùa khô kéo dài và thiếu nÆ°á»›c tÆ°á»›i. Dùng rÆ¡m, cỏ khô, xÆ¡ dừa... để tủ. Có thể tủ quanh gốc hay tủ toàn bá»™ liếp. Trong dài hạn ở những vùng có cỏ nhiều, giá nhân công đắt nên áp dụng phủ bạt nhÆ° ngành trồng dÆ°a hấu và trồng thÆ¡m Ä‘ã làm.

4.12. Xá»­ lý ra hoa: Đã có má»™t số thí nghiệm cảm ứng thanh long ra hoa bằng hóa chất (KNO3 và má»™t số chất khác) bÆ°á»›c đầu Ä‘ã có kết quả. Hoa ra sá»›m hÆ¡n so vá»›i các liếp trồng thanh long khác trong vùng từ 1 - 1,5 tháng. Tuy nhiên, chÆ°a đạt được cảm ứng ra hoa đồng loạt và mạnh nhÆ° ở cây xoài, số hoa ra còn ít và rải rác. Thanh long có quả sá»›m giá bán cao gấp 5 - 8 lần so vá»›i giá lúc rá»™. Trong vài năm gần Ä‘ây nhiều người trồng thanh long Ä‘ã thắp Ä‘èn để thúc thanh long ra hoa trái vụ. Sá»± thắp Ä‘èn dá»±a trên cÆ¡ sở thanh long là cây ngày dài, dùng ánh sáng Ä‘èn để cắt Ä‘êm dài. Đã có má»™t số Ä‘iều tra và thí nghiệm về vấn đề này. Kết quả Ä‘iều tra và thí nghiệm được tóm tắt nhÆ° sau:

1. Nguồn Ä‘iện thắp sáng: có thể sá»­ dụng lÆ°á»›i Ä‘iện quốc gia, hoặc máy phát Ä‘iện riêng. Dùng Ä‘iện thuá»™c lÆ°á»›i Ä‘iện quốc gia có má»™t số bấp bênh nhÆ° Ä‘iện áp không ổn định, Ä‘ôi lúc bị cúp Ä‘iện làm hỏng kế hoạch, vì muốn cắt Ä‘êm dài cần phải thắp sáng liên tục má»™t số giờ nhất định nào Ä‘ó.

2. Loại bóng Ä‘èn và công suất: dùng bóng Ä‘èn tròn, từ 75 tá»›i 100 watt, hiện nay Ä‘a số các vườn dùng bóng 75 watt. Dùng Ä‘èn ống hiệu quả kém hÆ¡n vì cây hấp thu ánh sáng đỏ (red light) và đỏ xa (far red light) (G.R. Noggle và G. J. Fritz). Dùng bóng 60 watt không đủ Ä‘á»™ sáng, số quả ra ít. Dùng bóng 200 watt số quả không tăng hÆ¡n bao nhiêu mà lại tốn Ä‘iện.

Bảng 7: Công suất bóng Ä‘èn và năng suất thanh long

Công suất        Số vườn áp dụng trong mẫu Ä‘iều tra  (%) số vườn    Năng suất kg/trụ/lứa

60 watt            3          10        6,4

75 watt            18        60        7,3

75 + 100 watt  9          30        7,4

Cá»™ng   30        100     

Nguồn: Phan Văn Thu, Luận văn Tốt Nghiệp, ĐHNL, 1999.

3. Cách treo bóng: Bóng được treo giữa 2 trụ làm thành hàng, cách mặt đất từ 0,7 m tá»›i 1,2 m. Nên câu Ä‘iện để có thể thắp sáng luân phiên cho các phía của cây được hưởng ánh sáng đồng đều. CÅ©ng có má»™t số vườn câu má»™t bóng Ä‘iện ở giữa má»—i 4 trụ.

4. Thời gian thắp sáng: TrÆ°Æ¡ng Thị Đẹp (1998) Ä‘ã sá»­ dụng bóng Ä‘èn 100 watt để thắp sáng cho thanh long tác giả Ä‘ã kết luận thời gian thắp Ä‘èn tốt nhất 4 giờ liên tục 10 - 15 Ä‘êm má»›i gây được cảm ứng ra hoa. Qua Ä‘iều tra trên diện rá»™ng của Phan Văn Thu và thí nghiệm của Đỗ Văn Bảo (1999) tại Hàm Thuận Nam và Phan Thiết thì trong 97 lần thắp sáng bằng Ä‘èn của các vườn được Ä‘iều tra Ä‘ã có đến 85% số vườn phải thắp Ä‘èn từ 8 đến 10 giờ/Ä‘êm và liên tục từ 15 đến 20 Ä‘êm tùy theo mùa, lúc ngày ngắn thì phải thắp nhiều Ä‘êm hÆ¡n lúc ngày tÆ°Æ¡ng đối dài hÆ¡n. Các vườn này Ä‘ã đạt được bình quân 13,3 kg quả/trụ/lứa thắp Ä‘èn. Vào tháng hai má»™t số vườn Ä‘ã chỉ thắp có 7 giờ/Ä‘êm và kéo dài chỉ từ 10 tá»›i 12 Ä‘êm. NhÆ°ng nếu xá»­ lý Ä‘èn liên tục, má»—i tháng xá»­ lý má»™t lần thì năng suất sẽ thấp và bất ổn, 5 lần xá»­ lý liên tục trong các tháng từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 1 sẽ thu được tổng số 56 quả/trụ hay 26,3 kg/trụ/5 lần xá»­ lý, bình quân chỉ đạt được 5,3 kg/trụ. NhÆ° vậy cần chú trọng nghiên cứu sá»± bón phân, nhịp Ä‘á»™ xá»­ lý để có hiệu quả kinh tế cao, tránh lãng phí Ä‘iện.

Sau 4 - 7 ngày sau ngÆ°ng thắp Ä‘èn, nụ hoa sẽ xuất hiện. Nó cần khoảng 20 - 21 ngày cho hoa phát triển, 3 ngày để nở và thụ quả trong vườn, sau Ä‘ó cần từ 25 đến 28 ngày/ để quả phát triển. NhÆ° vậy từ khi ra nụ tá»›i khi thu hoạch mất Ä‘á»™ 50 - 52 ngày. Khoảng thời gian này dài ngắn chút ít tùy vào Ä‘iều kiện khí hậu nÆ¡i trồng. Đối vá»›i má»™t số loài cây thuá»™c họ xÆ°Æ¡ng rồng, có loài phải mất tá»›i 150 ngày để quả phát triển (23). NhÆ° vậy thời gian nuôi quả của thanh long ở nÆ°á»›c ta khá ngắn.

5. BẢO VỆ THỰC VẬT

Nhìn chung thanh long tÆ°Æ¡ng đối ít bị sâu bệnh phá hoại nhÆ° nhiều cây ăn quả khác.

5.1. Côn trùng

5.1.1. Kiến: Cắn, đục khoét làm hÆ° hom giống và các cành thanh long non, cắn mất tai lá trên trái, gây tổn thÆ°Æ¡ng vỏ trái, Ä‘ây là loại côn trùng dá»… phòng trừ.

Để phòng trị dùng Basudin (Diazinon) 10H, Padan 4G, 10G trá»™n đều vá»›i cát 2/1000 rải đều quanh gốc hoặc những nÆ¡i làm tổ. Khi tấn công vào các ổ kiến thì dùng Bi 58, Diazinon. ..

5.1.2. Bọ xít. Hại thanh long từ khi có nụ hoa đến khi trái hình thành, chúng hại bằng cách chích hút nhá»±a, để lại những vết chích rất nhỏ nhÆ°ng đến khi quả chín nÆ¡i các vết chích sẽ xuất hiện má»™t chấm Ä‘en, mất giá trị xuất khẩu. Việc phòng trừ dùng Trebon, Applaud Mipc, Bassa... nồng Ä‘á»™ 0,2%. Phun lên khu vườn có bọ xít xuất hiện.

5.1.3. Ruồi vàng hay ruồi trái cây (Dacus dorsalis): là đối tượng nguy hiểm Ä‘ang được báo Ä‘á»™ng hiện nay. Trưởng thành chích và đẻ trứng vào quả gây thoái hóa phần thịt quả và phần nhá»±a chảy ra ngoài vỏ làm quả thanh long bị hÆ°, không xuất vườn được. Là đối tượng má»›i xuất hiện trên thanh long nhÆ°ng ruồi trái cây Ä‘ã phá rất nhiều loại quả ở nÆ°á»›c ta, năm 1995 thị trường Nhật Ä‘ã tạm Ä‘óng cá»­a vì họ cho ràng có dấu hiệu của ruồi trái cây, vì thế cần chú ý phòng trừ. Đề nghị nên Ä‘Æ°a qui trình phòng trừ ruồi vàng ở ngành trồng cam quít vào Ä‘ây, trong Ä‘ó việc vệ sinh đồng ruá»™ng nhÆ° thu dọn và hủy các quả rụng, rải thuốc diệt nhá»™ng dÆ°á»›i đất, đặt bả có chứa chất dẫn dụ trích từ cây é tía trá»™n vá»›i thuốc trừ sâu để diệt ruồi. Hiện nay các thuốc nhÆ° Ruvacon 90L và Vizubon D Ä‘ã có chứa sẵn chất dẫn dụ là Metyl eugenol 75% nên tiện cho nhà vườn hÆ¡n.

5.2. Bệnh

5.2.1. Bệnh thối đầu cành: Ngọn cành thanh long chuyển màu vàng, rồi mềm, sau Ä‘ó thối. Cây tăng trưởng chậm, số cành giảm hẳn. Bệnh hay xảy ra vào cuối mùa nắng. Bệnh xảy ra không những trên đất phèn (đất thấp) mà còn cả trên đất cao nữa. Nguyên nhân chính là do nấm Alternaria sp. gây ra. Trị bằng cách phun Rovral 2 lần liên tiếp cách nhau 1 tuần.

5.2.2. Bệnh đốm nâu trên cành: Thân cành thanh long có những đốm tròn nhÆ° mắt của màu nâu. Vết bệnh nằm rải rác hoặc tập trung, thường kéo dài thành từng vệt dọc theo thân cành. Có nhiều vết acervulus tròn Ä‘en năm rải rác. Tác nhân là nấm Gloeosporium agaves. Thuá»™c họ Nectrioidaceae, Bá»™ Melanconialea, Lá»›p Deuteromycetes.

5.2.3. Bệnh nám cành: Trên thân cành có má»™t lá»›p màng mỏng màu xám tro, nhám. Tác nhân là nấm Macssonina agaves Syd và Sphaceloma sp. Họ Nectrioidaceae, Bá»™ Melanconiales, Lá»›p Deuteromycetes. Biện pháp phòng trị chung cho các bệnh thanh long là vệ sinh đồng ruá»™ng, chống úng và chống hạn cho cây. Khi tá»›i mức Ä‘á»™ phải trị thì dùng thuốc Rovral, hoặc Anvil 5sc (30 - 100 g a.i./ha) phối hợp vá»›i Topas (10 - 50 g a.i./ha). Ngoài sâu bệnh kể trên thanh long còn bị dÆ¡i, chim, chuá»™t phá hoại quả nữa.

5.3. Các hiện tượng sinh lý

5.3.1. Hiện tượng rụng nụ: Xuất hiện khi số nụ trên cành nhiều. Sau khi nụ xuất hiện 5 - 7 ngày thì nụ không phát triển nữa, vàng rồi rụng. Tá»· lệ rụng từ 10% đến 20%. Cây tá»± quân bình sinh lý để nuôi quả còn lại trên cây. Để hạn chế sá»± rụng quả sinh lý cần bón phân tÆ°á»›i nÆ°á»›c đầy đủ và quân bình.

5.3.2. Hiện tượng nứt vỏ trái: Do thời tiết, trời hạn ở giai Ä‘oạn vỏ quả phát triển, sau Ä‘ó mÆ°a nhiều hoặc tÆ°á»›i nhiều vào lúc ruá»™t qua phát triển nên quả nứt. Mặt khác do nhà vườn treo quả lâu đợi dịp có giá má»›i bán. Để hạn chế nên kiểm soát Ä‘á»™ ẩm đất, không để vườn khô hạn trong thời kỳ cây nuôi quả.

6. THU HOẠCH, SÆ  CHẾ VÀ NÄ‚NG SUẤT

6.1. Thu hoạch

Sau khi trái chuyển màu từ xanh qua đỏ được Ä‘á»™ 3 ngày thì dùng liềm hay dao cắt. Khi cắt công nhân Ä‘i dọc theo hàng, lá»±a quả Ä‘úng tiêu chuẩn cắt rồi xếp vào má»™t cái gùi. Khi đầy gùi thì chuyển ra đầu hàng người khác cho vào cần xé xếp theo từng lá»›p có lót giấy, rÆ¡m hoặc lá chuối, sau Ä‘ó vận chuyển đến nÆ¡i thu mua.

Tiêu chuẩn trái xuất khẩu (1994):

•           - Trái có tr- Trái có trọng lượng >

•           - Chuy- Chuyển màu đỏ được 2 - 3 ngày, tối Ä‘

•           - Ngo- Ngoại hình đẹp, vỏ không bị trầy sÆ°á»›

•           - Các tai lá trên qu- Các tai lá trên quả còn xanh tÆ°Æ¡i và không bị

•           - Không có v- Không có vết chích của côn trùng. không có vết bệ

•           - Cu- Cuố

Không có bất cứ tồn dÆ° thuốc hóa học nào trên ngưỡng cho phép để bảo đảm sức khỏe cho người tiêu dùng.

Trái tiêu thụ trong nÆ°á»›c:

Thường được thu hái trá»… hÆ¡n nên quả nặng, to hÆ¡n, và ngọt hÆ¡n thích hợp vá»›i thị hiếu người tiêu dùng trong nÆ°á»›c. Việc thu hoạch tiến hành giống nhÆ° khi thu xuất khẩu nhÆ°ng không cần xá»­ lý Ä‘óng thùng, chỉ cho vào cần xé, may miệng lại rồi chở đến nÆ¡i tiêu thụ.

6.2. Sơ chế xuất khẩu

- Phân loại quả theo trọng lượng, có thể sá»­ dụng thang phân loại do Phân Viện Công Nghệ Sau Thu Hoạch dá»± thảo theo Ä‘ó quả thanh long được phân làm 4 loại: loại l trên 500 g, loại 2 từ 380 g đến 500 g, loại 3 từ 300 g đến 380 g và loại 4 nhỏ hÆ¡n 300 g. Theo cách phân loại này thì các loại quả từ hạng 3 trở lên đều có thể xuất khẩu được.

- Xá»­ lý trừ nấm: quả được xếp ra sàn tối Ä‘a là 5 lá»›p, không nên chất đống, sau Ä‘ó quả được xá»­ lý bằng cách nhúng quả vào thau Ä‘á»±ng nÆ°á»›c thuốc trừ nấm (chẳng hạn Topsin M . . .), xếp quả qua má»™t bên, quạt gió cho khô tối thiểu 15 phút, rồi Ä‘óng thùng.

- Đóng thùng: thùng carton Ä‘á»±ng thanh long có kích thÆ°á»›c 46 ( 31 ( 13 cm, làm bằng giấy carton gồm 3 lá»›p dày 5 mm, thùng có 10 lá»— thông gió kích thÆ°á»›c 2,5 cm ( 4 cm, bố trí đối xứng. Bên trong thùng có vách ngăn cho từng quả má»™t. Trọng lượng thùng là 750 g. Quả được bọc bằng bao PE có 10 lá»— thông gió đường kính là 5mm hay tết hÆ¡n nên bọc bằng lÆ°á»›i Polystiren, nhÆ° vậy sẽ tránh được trầy sÆ°á»›t khi chuyên chở. Trọng lượng tịnh (quả) là 5 - 5,2 kg.

Tồn trữ, chuyên chở: do quả thanh long dá»… hÆ°, khi xuất khẩu cần chuyên chở nhanh bằng tàu lạnh.

Há»… xuất khẩu ít thì có thể chở băng máy bay, giữ ở nhiệt Ä‘á»™ mát trong máy bay. Khi chuyên chở xa bằng tàu thì các thùng thanh long phải làm lạnh trÆ°á»›c ở nhiệt Ä‘á»™ 80C Sau Ä‘ó cho vào container giữ ở nhiệt Ä‘á»™ 50C, ẩm Ä‘á»™ không khí từ 85% đến 90%, có ván lót để bảo đảm thông gió.

Thị trường tiêu thụ hiện nay là Taiwan, Singapore, Hongkong, Nhật Bản,... và vài nÆ°á»›c Âu châu mua vá»›i số lượng ít.

Vườn chăm sóc tốt có khoảng 70 - 80% số trái đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, giá xuất khẩu gấp Ä‘á»™ 1,5 lần giá ná»™i địa.

6.3. Năng suất

Sau má»™t năm trồng thì thanh long bắt đầu cho trái bói, các năm thứ 3, 4, 5 là những năm có năng suất cao. Từ năm thứ 6 trở Ä‘i năng suất bắt đầu giảm từ từ. Má»™t cách tổng quát trong Ä‘iều kiện thanh long ra hoa tá»± nhiên, năm thứ l năng suất Ä‘á»™ 3 kg quả/trụ, năm thứ 2: 10 - 15 kg/trụ, năm thứ 3: 30 kg/trụ, năm thứ tÆ° 40 - 45 kg/trụ, sau Ä‘ó giảm từ từ tá»›i năm thứ 12 còn Ä‘á»™ 20 - 25 kg/trụ. Việc chăm bón tốt, thời tiết thuận lợi sẽ làm năng suất cao và ổn định nhiều năm.

THANH LONG

 

 I.  GIÚP THANH LONG RA HOA VỤ NGHỊCH:

 Phun sÆ°Æ¡ng thuốc đều bá»™ lá 2 lần. Pha 15 g F.Bo + 35 ml RA HOA C.A.T(2 nắp lÆ°ng ) / 8 lít, phun cụ thể:.lần1- trÆ°á»›c khi thắp Ä‘èn 1-2 ngày..lần 2 - sau lần nhất 7 ngày.

 Công dụng:

 -Thúc thanh long ra hoa đồng loạt và sá»›m hÆ¡n.

 -Tăng khả năng ra hoa, giúp thanh long hấp thụ ánh sáng nhiều, giảm thời gian và chi phí thắp Ä‘èn.

 -Tăng số hoa và trái cho thanh long.

II. NUÔI TRÁI:

  Khi lặt râu xong, pha 35 ml DƯỠNG TRÁI / 8 lít phun sÆ°Æ¡ng đều cả cây, 7 ngày

  sau phun thêm 1-2 lần nữa.

 Công dụng:

 -Làm trái to, chắc ruá»™t, cân nặng và ngon ngọt.

 -Giúp vỏ trái khi chín có màu đỏ đều, bóng đẹp, tai trái dài, xanh, cứng.

 -Tăng sản lượng, hÆ°Æ¡ng vị thanh long, tăng tá»· lệ trái loại 1.

III. CÂY MỚI TRá»’NG & CÂY SAU THU HOẠCH:

 Phun định kỳ F.Bo: 15 g / 8 lít lên bá»™ lá và cả phần thân rá»… cây theo chu kỳ 10-

15 ngày / lần.

 Công dụng:

 -Giúp cây con lá»›n nhanh, mau cho trái.

 -Thúc đẩy bá»™ rá»… phát triển tốt, cây kháng bệnh mạnh.

 -Giúp hồi phục nhanh & chuẩn bị tốt cho vụ sau.

 

 

 

Số lần xem trang : 6

Nhập ngày : 02-04-2008

Điều chỉnh lần cuối :

________________________________________

 In trang này

 Lên đầu trang

 Gởi ý kiến

   CÂY THANH LONG

 

 

Họ tên: Phạm Đức Toàn, Đc: Viện nghiên cứu Công nghệ Sinh học và Môi trường - Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh, Tel: 0918386966, Email: phamductoan@hcmuaf.edu.vn

Thiết kế: Trung Tâm Tin Học ứng Dụng - ĐHNL 2007

 

Số lần xem trang: :6586
Nhập ngày: 28-01-2010
Điều chỉnh lần cuối: