Cây Nho
Kỹ thuáºt trồng cây Nho
CÂY NHO (Vitis vinifera)
GS. VÅ© Công Háºu
I. QUAN TRỌNG KINH TẾ
Nho không phải là trái quan trá»ng của các nÆ°á»›c Äông và Nam Á, càng không quan trá»ng ở các nÆ°á»›c nhiệt Ä‘á»›i. Theo tài liệu của FAO (1989) trung bình các năm 86 - 88 trong khi sản xuất nho trên thế giá»›i đạt 65 triệu tấn/năm thì Trung Quốc 0,699 triệu, Ấn Äá»™ 0,271 triệu. Thái Lan trồng nho trÆ°á»›c ta và năm 1972 - 1974 Ä‘ã cá» chuyên viên sang giúp ta trồng nho, chỉ sản xuất 16.000 tấn; sản lượng của Việt
Trong sản lượng thế giá»›i 65 triệu tấn 2/3 là nho để chế rượu vang; nho ăn tÆ°Æ¡i chỉ còn khoảng 20 triệu tấn, đủ để chiếm vị trí thứ ba sau cam và chuối. Nho nhiệt Ä‘á»›i chỉ trồng để ăn tÆ°Æ¡i vì trồng để nấu rượu không có mùi thÆ¡m, rượu không ngon. Ngay ở má»™t nÆ°á»›c ôn Ä‘á»›i nhÆ° Pháp, nho trồng ở Äịa Trung Hải coi nhÆ° chất lượng kém hÆ¡n hẳn nho trồng ở các tỉnh phía Bắc nhÆ° Champague và Bourgogue.
Giá trị thá»±c phẩm trái nho cÅ©ng vào loại trung bình - 100 g phần ăn được chứa 0,5 g protein - 9 mg canxi; 0,6 mg sắt; 50 Ä‘Æ¡n vị quốc tế vitamin A; 0,10 mg vitamin B1; 4 mg vitamin C; tức là trung bình vá» protein, tÆ°Æ¡ng đối khá vá» vitamin B1 còn kém vá» canxi - vitamin C.
Mặc dù váºy nếu lấy giá cả trên thị trÆ°á»ng làm cÆ¡ sở để Ä‘ánh giá sở thích của ngÆ°á»i tiêu dùng 7 - 8 nghìn má»™t ký thì nho vẫn là má»™t trái cây đắt giá và Æ°u Ä‘iểm của trái nho vẫn là mã đẹp, có quanh năm và má»™t phần nữa, có thể là vì thế giá»›i phÆ°Æ¡ng Tây Ä‘ánh giá cao.
Dù sao, nho cÅ©ng là trái sản xuất để tiêu thụ chủ yếu trong nÆ°á»›c. VÅ© Xuân Long ở Trung tâm Nha Hố Æ°á»›c lượng năng suất cả năm 1993 của Ninh Thuáºn cÅ©ng gần là của cả nÆ°á»›c vào khoảng 23.000 - 24.000 tấn nho không là bao so vá»›i 1.425.000 tấn chuối, 122.000 tấn cam, 413.000 tấn dứa (1987).
II. NGUá»’N Gá»C - ÄẶC TÍNH
Nho gốc ở các miá»n ôn Ä‘á»›i khô Âu Á (Acmêni -
Ở Việt
Nho trồng nhiá»u ở vùng Phan Rang vì ở Ä‘ây có những Ä‘iá»u kiện thuáºn tiện nhất.
Muốn trồng nho, trÆ°á»›c hết phải tìm hiểu kỹ vá» Ä‘iá»u kiện thá»i tiết khí háºu. Không phải quan tâm đến Ä‘á»™ nhiệt ở miá»n Nam vì những nÆ¡i rét nhất nhÆ° Äà Lạt, vẫn còn là nóng đối vá»›i nho, vả lại nho Ä‘ã thích nghi tốt vá»›i Ä‘á»™ nhiệt cao, tháºm chí nắng to cÅ©ng không làm nám trái nhÆ° vá»›i dứa, cam nhá» có giàn che.
CÆ¡ bản nhất là phải có khí háºu khô nhiá»u nắng, Ä‘á»™ ẩm không khí thÆ°á»ng xuyên thấp. Vùng Phan Rang có lượng mÆ°a thấp nhất nÆ°á»›c 750 - 850 mm/năm và không khí tÆ°Æ¡ng đối khô. Tuy nhiên, lượng mÆ°a quá cao táºp trung vào những tháng cuối năm (tháng 9, 10, 11...) kết hợp vá»›i Ä‘á»™ nhiệt cao làm cho bệnh phát triển mạnh và phải phun thuốc nhiá»u lần vào thá»i kỳ này.
Ở nhiá»u nÆ¡i khác ở miá»n
Gió to không những có thể làm dáºp nát lá, chùm nho, còn có thể làm đổ giàn, váºy nên trồng nho ở những nÆ¡i hứng nắng, nhÆ°ng được che chắn kỹ. Những vùng hay có gió bão không thuáºn tiện.
Äất phù sa ven sông Dinh (Phan Rang), sâu, giàu chất dinh dưỡng, luôn thoát nÆ°á»›c, là đất nho rất tốt. Tuy nhiên theo Ä‘iá»u tra của Trung tâm Nha Hố đất thịt, đất cát, đất lẫn sá»i Ä‘á ở các triá»n đồi, Ä‘á»u có thể trồng nho nếu đầu tÆ° phân hữu cÆ¡ và phân khoáng vá»›i lượng cao, cÅ©ng phải có Ä‘iá»u kiện tÆ°á»›i nÆ°á»›c vá» mùa khô và bao giá» cÅ©ng phải thoát nÆ°á»›c.
Äá»™ pH thích hợp cho nho là pH = 6,5 - 7,0 nếu pH dÆ°á»›i 5 phải bón thêm vôi. Vùng Phan Rang mÆ°a ít pH hay gặp là 6 - 7 có khi vượt 7 ở các đất phèn và trÆ°á»ng hợp này phải rá»a phèn. Äất phải nhiá»u mùn, vì thế phải bón nhiá»u phân hữu cÆ¡. Vẫn theo Ä‘iá»u tra của Nha Hố ở 30 Ä‘iểm trồng nho vùng Ninh Thuáºn tá»· lệ mùn trong đất thÆ°á»ng là 2% trong 100 g đất hàm lượng lân dá»… tiêu là 77,76 mg và 44,47 mg kali trao đổi là những chỉ tiêu cao.
Tóm lại, nho Æ°a khí háºu khô và nhiá»u nắng. Có những Ä‘iá»u kiện này thì những Ä‘iá»u kiện khác, ví dụ vỠđất, vá» ánh sáng v.v... cÅ©ng thuáºn tiện theo, sợ nhất là mÆ°a vì mÆ°a làm rụng hoa, rụng trái, và nhất là tạo Ä‘iá»u kiện cho nhiá»u bệnh nguy hiểm phát triển.
III. GIá»NG VÀ NHÂN GIá»NG
Tất cả các giống nho trồng trong sản xuất hiện nay Ä‘á»u từ nÆ°á»›c ngoài nháºp vào từ thá»i Pháp thuá»™c và nhất là trong thá»i kỳ chiến tranh chống Mỹ. NÆ¡i táºp trung trồng nhiá»u giống nhất là Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Nha Hố nay là Viện Nghiên cứu Bông và từ Ä‘ó các giống nho Ä‘ã phổ biến vào trong sản xuất ở tỉnh Ninh Thuáºn và các tỉnh khác.
Qua nhiá»u năm Ä‘ào thải hiện chỉ còn lại trong sản xuất 4 giống trong Ä‘ó giống
Sá»± kiện giống Cardinal chiếm tá»›i 99% diện tích trồng nho cả vùng Ninh Thuáºn (Æ°á»›c trên má»™t nghìn ha) là không bình thÆ°á»ng, xảy ra có thể vì những nguyên nhân sau Ä‘ây :
1. Cardinal (nho Ä‘á») không chỉ là giống quan trá»ng của Việt
2. Cardinal có má»™t Æ°u Ä‘iểm nữa hÆ¡n các giống khác Ä‘ã được nháºp vào Việt Nam, từ cắt cành đến chín chỉ khoảng 90 ngày, vá»›i 1 tháng ngủ nghỉ trÆ°á»›c khi lại cắt để cho ra trái vụ sau, tổng cá»™ng 4 tháng cho 1 vụ, má»™t năm có thể thu ba vụ, tiêu chuẩn kinh tế quan trá»ng của ngÆ°á»i trồng nho hiện nay.
3. Gần 30 năm nay ta không nháºp giống má»›i; trong khi táºp Ä‘oàn ở Thái Lan, ở Ấn Äá»™ có hàng trăm giống và số lượng giống má»›i má»—i năm má»™t nhiá»u thêm, cả ngÆ°á»i sản xuất lẫn ngÆ°á»i tiêu thụ không thể tá»± do lá»±a chá»n và Ä‘ành phải chấp nháºn giống nào trÆ°á»›c mắt thá»a mãn được những yêu cầu cấp bách.
Nháºp thêm giống mở rá»™ng thêm thị trÆ°á»ng, chắc chắn thành phần giống sẽ thay đổi.
Còn má»™t yêu cầu khách quan để nháºp thêm giống nữa : Giống Cardinal chống bệnh kém.
Xem bảng 2 thì thấy giống Cardinal bị nhiá»…m nặng hai bệnh nguy hại nhất là mốc sÆ°Æ¡ng và phấn trắng.
Táºp quán hiện nay là ăn 3 vụ, vụ thu Ä‘ông cắt vào tháng 9, 10 thu hoạch vào tháng 12, 1 Ä‘úng vào vụ mÆ°a, bệnh phá hại mạnh nhất, nên phải phun nhiá»u lần (có lẽ nhiá»u nhất thế giá»›i vì có vÆ°á»n phun ngày má»™t lần) trung bình má»™t vụ khoảng 3 tháng phun tá»›i 30 - 50 lần, không chỉ tốn kém mà còn gây ô nhiá»…m môi trÆ°á»ng Ä‘á»™c hại cho ngÆ°á»i.
Giải pháp tốt nhất có lẽ là phải thay trồng giống kháng bệnh nhÆ°ng lại phải có sản lượng, chất lượng, dá»… váºn chuyển v.v... và hiện nay ta chÆ°a có. Má»›i Ä‘ây má»™t Ä‘oàn Pháp kinh doanh vá» nho cÅ©ng có nháºn xét : Giống nho ở Ninh Thuáºn thoái hóa và lạc háºu quá rồi.
Nhân giống nho khá Ä‘Æ¡n giản. Ở châu Âu, ở vùng Äịa Trung Hải nho bị má»™t loại sâu hại, rệp rá»… nho Phylloxera phá rất nặng, nên tất cả các giống nho quen thuá»™c thuá»™c loài Vitis vinifera phải ghép lên gốc nho Mỹ (Vitis labrusca) có sức chống chịu tốt. Ở nhiệt Ä‘á»›i không có loại sâu hại này nên có thể cắm hom, và nho cắm hom (cành) dá»… sống.
Cắm cành: Chá»n hom (cành) ở những gốc nho trẻ, khá»e, không hay ít bệnh. Lấy hom nho ở chân cành to bằng bút chì hoặc hÆ¡n. Hom cắt cành dài khoảng 20 cm, có 3, 4 mắt. Äánh dấu đầu dÆ°á»›i và đầu trên hom để cho khá»i lẫn, ví dụ bằng các vết cắt khác nhau. Buá»™c hom thành từng bó nhá», chiá»u dài gần bằng nhau, có chân hom phải cùng vá» má»™t phía. Dùng giấy ni lông buá»™c mùn cÆ°a ẩm cho bá»c quanh chân hom rồi đặt vào má»™t chá»— mát, có bóng râm nhẹ má»™t hay hai tuần lá»… khi mô sẹo sẽ hình thành, mắt bắt đầu nở thì Ä‘em cắm vào bịch. Äất bịch gồm 1 phần cát, má»™t phần phân mùn và 1 phần đất mặt tÆ°á»›i giữ ẩm, phun thuốc trừ sâu bệnh nếu cần. Khoảng sau má»™t tháng có thể trồng vào vị trí cố định.
Chiết : Chỉ cần trồng bằng cành chiết khi có má»™t số cây trong vÆ°á»n bị chết, đợi cắm cành thì quá lâu, không theo kịp những cây Ä‘ã trồng từ trÆ°á»›c. Chá»n cành khá to Ä‘Æ°á»ng kính khoảng 12 mm, bóc Ä‘i má»™t khoanh vá» dài 2 - 3 cm, cạo cho hết tầng sinh gá»— rồi bó lại nhÆ° thÆ°á»ng lệ. Nho ra rá»… nhanh, chỉ cần má»™t tháng là có thể cắt, Ä‘em giâm vào bầu hoặc trồng thẳng.
Ghép : Ghép mắt hoặc hình khiên hoặc hình cá»a sổ Ä‘á»u dá»…. Ghép cành trên gốc ghép Ä‘ã chẻ Ä‘ôi dá»c theo tâm gốc cÅ©ng dá»… sống. Tuy nhiên, hiện nay ở Việt Nam chÆ°a có yêu cầu ghép, vả lại cÅ©ng chÆ°a ai biết trong Ä‘iá»u kiện nhiệt Ä‘á»›i Việt Nam, giống nho nào dùng làm gốc ghép thì tốt.
IV. TRá»’NG VÀ CHÄ‚M SÓC
Trồng: Nho trồng ở Ninh Thuáºn trên đất tốt, thâm canh cao và diện tích má»™t vÆ°á»n nho thÆ°á»ng hẹp. Äiá»u tra của Trung tâm Nha Hố trên 34 Ä‘iểm diện tích trung bình má»™t vÆ°á»n có 735 m2, chÆ°a được má»™t sào nên chá»n đất, làm đất rất kỹ, cầy bừa tạo tầng đất mặt sâu, tạo Ä‘iá»u kiện tÆ°á»›i tiêu thuáºn lợi. Máºt Ä‘á»™ Æ°a dùng nhất là 2,5 m x 2 m má»™t cây (2000 cây/ha). Hố Ä‘ào sâu, bá» nhiá»u phân hữu cÆ¡ Ä‘ã mục.
Máºt Ä‘á»™ trên Ä‘ây hÆ¡i dày so vá»›i ở Philippines và Thái Lan (máºt Ä‘á»™ 1000 - 1500 cây/ha).
Äặc Ä‘iểm của nghá» trồng nho là phải cho cây leo giàn. Ở các nÆ°á»›c nhiệt Ä‘á»›i khác ngÆ°á»i ta dùng cá»c hình chữ T bằng sắt hoặc bằng bê tông, tay dá»c chữ T cắm sâu xuống đất, tay ngang buá»™c năm dây thép cách nhau Ä‘á»u. Tay ngang rá»™ng từ 1,2 m đến 1,5 m. Chiá»u cao từ tay ngang tá»›i mặt đất từ 1,2 m đến 2 m tùy vùng. Cao thì thoáng nhÆ°ng dá»… đổ do sức nặng của cả hàng cây, đặc biệt khi mang trái. Hai cá»™t hai đầu phải Ä‘óng cá»c gia cố.
Ở Ninh Thuáºn chỉ riêng ở Nha Hố có dùng cá»c chữ T, nhÆ°ng nay cÅ©ng chuyển sang làm giàn, nhÆ° ở trong dân. Giàn nho thông thÆ°á»ng gồm hai hay nhiá»u hàng cá»c. Trên đầu cá»c, cao Ä‘á»™ 1,8 m - 2,0 m, giăng má»™t giàn dây thép ngang dá»c cho nho leo. Giàn to thì phải gia cố những hàng cá»c phía rìa bằng những thanh gá»—, thanh sắt, sào tre v.v... đủ vững để không sụp đổ, dÆ°á»›i sức nặng của cành lá và trái nho.
Cho nho leo và cắt tỉa: Cho leo giàn không có gì khó. Dùng má»™t cái sào, hoặc cá»c gá»— lá»›n bằng ngón tay cái, cắm gần gốc nho, cắm dá»±ng đứng. Chá»n trong các ngá»n nho ngá»n khá»e nhất buá»™c cho leo lên giàn. Bao nhiá»u ngá»n phụ, hoặc cành sinh ra sau này cắt hết, sát đến táºn nách lá để có má»™t thân duy nhất to khá»e. Khi ngá»n chính Ä‘ã lên tá»›i giàn, ngắt búp sinh trưởng để cho các cành cấp 1 phát triển. Cành cây 1, tiếng Anh tiếng Pháp Ä‘á»u gá»i là cordon, tiếng Việt Nam gá»i là tay. Má»™t gốc nho chỉ để lại má»™t số tay nhất định, phổ biến là 2, 3 cÅ©ng có khi là 1...4 tùy theo giống nho, trình Ä‘á»™ thâm canh, máºt Ä‘á»™ trồng. Lấy thí dụ, để lại hai tay trong trÆ°á»ng hợp dùng cá»c chữ T để minh há»a cho phÆ°Æ¡ng pháp cắt tỉa nho.
Ngá»n của thân chính sau khi vÆ°Æ¡n tá»›i giàn thì ngắt Ä‘i. Trong các cành má»c từ thân ra chá»n lấy hai cành khá»e nhất, buá»™c vào dây thép cho phát triển theo hai hÆ°á»›ng
ngược nhau nhÆ° trong hình vẽ. Hai cành cấp 1 này sẽ trở thành 2 tay, buá»™c chặt vào dây thép bằng má»™t loại dây có thể tá»± hủy được (Ä‘ay, bẹ chuối, vá» cây leo, dây ni lông v.v...). Không dùng dây thép vì sẽ thắt lấy tay, cản trở lÆ°u thông của nhá»±a. Khi tay Ä‘ã má»c dài 1 - 1,2 m lại bấm ngá»n để lại trên má»—i tay má»™t số cành cấp 2 gá»i là cành quả. Cành quả cÅ©ng buá»™c vào dây thép, tránh gió lay, làm rách lá rụng mắt và không cho Ä‘è lên nhau.
NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng trồng vào cuối mùa mÆ°a tháng 12 - 1. Má»™t năm sau tay và cành quả Ä‘ã hóa gá»—, màu nâu, mắt Ä‘ã nổi rõ, đại bá»™ pháºn lá Ä‘ã chín thì ngÆ°á»i ta cắt để cho ra trái. Cắt hết cành lá Ä‘ã có, chỉ để lại các bá»™ pháºn sau Ä‘ây :
1. Cành quả để hình thành trái và gá»— má»›i.
2. Mầm dá»± trữ ở chân cành quả để thay thế các cành này vụ sau.
3. Nếu gốc nho Ä‘ã già, để lại má»™t số cành gần thân để thay cho những tay Ä‘ã quá già.
Bao nhiêu lá cắt Ä‘i hết. Cành nào quá yếu, má»c chồng cÅ©ng cắt.
Những vụ sau, phÆ°Æ¡ng pháp cắt ra quả, cÅ©ng giống nhÆ° váºy.
Từ khi cắt đến khi trái chín, giống sá»›m nhÆ° Cardinal cần Ä‘á»™ 90 ngày. Giống muá»™n nhÆ° Ribier cần 120 ngày. Sau khi thu hoạch trái xong, phải để má»™t thá»i gian 30
- 40 ngày cho cây nho nghỉ, xúc tích dá»± trữ. Hết thá»i kỳ ngủ nghỉ 30 - 40 ngày này ngá»n và cành nách xanh lại, rá»… cái ngả màu hồng, rá»… con bắt đầu phát triển dài 1 - 2 cm, lúc này lại có thể cắt ra trái, hoàn thành chu kỳ 1 vụ nho. NhÆ° váºy má»™t vụ nho tối thiểu phải 4 tháng, và má»™t năm nhiá»u lắm cÅ©ng chỉ có thể thu hoạch 12 : 4 = 3 vụ, chỉ có giống Cardinal thá»a mãn được Ä‘iá»u kiện này. Hiện nay ở Ninh Thuáºn ngÆ°á»i ta cho rằng chỉ làm 3 vụ/năm má»›i kinh tế, Ä‘ó là má»™t trong những lý do giống Cardinal chiếm gần 100% diện tích.
Có 3 vụ cắt ra trái hiện nay là Äông xuân cắt tháng 12 - 1, Xuân hè cắt tháng 4 - 5 và Thu Ä‘ông cắt tháng 9 - 10, vụ cuối cùng này cho năng suất thấp nhất vì tháng 9 - 10 - 11 - 12 là những tháng mÆ°a nhiá»u nhất ở Ninh Thuáºn.
Trình bày trên Ä‘ây chỉ là sÆ¡ lược, phải có kinh nghiệm má»›i chá»n Ä‘úng lúc nào phải cắt, mầm nào lẩy Ä‘i, mầm nào để lại. Các chuyên viên vá» nho Ä‘á»u cho rằng kỹ thuáºt cắt là má»™t biện pháp quan trá»ng vì cây nho không ra quả ở những gá»— già và bình thÆ°á»ng phải có mùa Ä‘ông lạnh để cây có thá»i gian ngủ nghỉ, xúc tích dá»± trữ trong rá»…, trong thân và bình thÆ°á»ng nho chỉ có 1 vụ ra trái. Ở nhiệt Ä‘á»›i không có rét, thá»i gian ngủ nghỉ sau khi thu hoạch rất ngắn. Tuốt lá cắt cành gần nhÆ° là má»™t biện pháp “cưỡng bức” bắt buá»™c cây nho phải ra trái hai, ba vụ. Cái giá phải trả là không có chất dá»± trữ xúc tích trong bá»™ rá»…, cây nho chóng kiệt, phải bón phân nhiá»u hÆ¡n và Ä‘á»i sống bụi nho ngắn Ä‘i chỉ còn 5 - 7 năm so vá»›i hàng năm, bảy chục năm ở các nÆ°á»›c ôn Ä‘á»›i.
Xá»›i xáo: DÆ°á»›i tán giàn nho thÆ°á»ng ít cá», mặt đất không phÆ¡i ra nắng, ít bị mất nÆ°á»›c, Ä‘óng váng. Tuy nhiên Ä‘iá»u tra ở Nha Hố cho thấy 70% các ngÆ°á»i trồng nho xá»›i đất má»—i vụ má»™t lần để phá bá» má»™t phần bá»™ rá»… cÅ©, tái tạo bá»™ rá»… má»›i kết hợp bón phân, trá»™n Ä‘á»u vào đất.
TÆ°á»›i: Là má»™t kỹ thuáºt quan trá»ng cùng vá»›i phân bón quyết định năng suất. TÆ°á»›i chỉ cần thiết vào vụ nắng và vá» mùa mÆ°a có khi cÅ©ng phải tÆ°á»›i. Äất thịt tÆ°á»›i nhiá»u nÆ°á»›c hÆ¡n nhÆ°ng số lần tÆ°á»›i ít thÆ°á»ng cách 10 - 15 ngày tÆ°á»›i má»™t lần, nhÆ°ng thá»i kỳ ra hoa quả, sau 7 - 10 ngày Ä‘ã lại cần tÆ°á»›i. Äất cát tÆ°á»›i má»™t lượng nÆ°á»›c ít hÆ¡n nhÆ°ng số lần tÆ°á»›i phải nhiá»u hÆ¡n, thÆ°á»ng 5 - 7 ngày phải tÆ°á»›i má»™t lần; khi lá nhiá»u, ra hoa quả - má»—i lần tÆ°á»›i chỉ cách nhau 3 đến 5 ngày.
Bón phân: Là má»™t biện pháp kỹ thuáºt quan trá»ng báºc nhất, lại khó nắm vững vì phải dá»±a vào phân tích ở phòng thí nghiệm má»›i tháºt chính xác.
Nghiên cứu vá» bón phân cho nho từ trÆ°á»›c đến nay chỉ làm sÆ¡ sài và những chỉ dẫn dÆ°á»›i Ä‘ây dá»±a vào kết quả Ä‘iá»u tra của Nha Hố ở trên 30 vÆ°á»n nho chá»n theo tính chất Ä‘iển hình.
Lượng phân trên Ä‘ây chỉ tính cho má»™t vụ - năm làm 3 vụ váºy 1 ha má»™t năm bón tá»›i : 75,9 T phân chuồng; 8.085 kg đạm SA; 5.085 kg supe lân; 2.160 kg KCl
Má»™t ha trung bình có 2.000 cây váºy má»—i cây 1 vụ bón 12,65 kg phân chuồng 1.350 gam đạm SA, 850 gam supe lân, 360 gam KCl, tính cả năm má»—i gốc nho bón tá»›i 37,95 kg phân chuồng, 4.050 gam đạm SA, 2.550 gam supe lân và 1.080 gam KCl.
Lượng phân bón lá»›n trên Ä‘ây làm cho các chuyên gia vá» nho của các nÆ°á»›c ôn Ä‘á»›i rất ngạc nhiên nhÆ°ng có thể giải thích bởi những nguyên nhân sau Ä‘ây :
1. Nho vốn là cây “Ä‘òi ăn” nhiá»u, lại làm những ba vụ má»™t năm, má»™t kiểu trồng cưỡng (forçage) và tất nhiên phải “tá»ng” thức ăn cho nó.
2. Ở các vùng ôn Ä‘á»›i ngÆ°á»i ta cắt tỉa vá» mùa Ä‘ông khi lá tá»± rụng, các cành Ä‘ã già “tá»± chết”, ở các vùng nhiệt Ä‘á»›i nhÆ° ở Ninh Thuáºn, khi cắt tỉa phải bứt lá, cắt cành Ä‘ã già nhÆ°ng chÆ°a chết. Do Ä‘ó khi thu hoạch 3 vụ 1 năm, ngoài các chất dinh dưỡng trong trái thu hoạch ngÆ°á»i ta còn lấy Ä‘i trong các cành lá cắt bá» má»™t số lượng lá»›n các chất dinh dưỡng.
3. Ở các vùng ôn Ä‘á»›i sau má»—i mùa thu hoạch các chất dinh dưỡng dồn vào bá»™ rá»…, vào gốc rất lá»›n nhÆ° má»™t cái kho dá»± trữ. Ở nhiệt Ä‘á»›i không có cái kho dá»± trữ này. Cành lá, hoa trái má»›i phát triển được chỉ nhá» vào phân bón thêm - do Ä‘ó phải bón rất nhiá»u.
Vá» tá»· lệ các loại phân N:P:K, nếu tính trong 1 tấn phân chuồng hoai tốt có 5 kg N, 3 kg P2O5, 6 kg K2O thì tổng cá»™ng, má»™t vụ, má»™t ha nho Ä‘ã bón 666 kg N, 415 kg P2O5, 440 kg K2O, tá»· lệ N:P:K Ä‘ã bón là 1,6 : 1 : 1,1.
Nếu Ä‘em tá»· lệ N:P:K so vá»›i ở các nÆ°á»›c khác ví dụ Philippines theo kế hoạch bón phân ở Cebu City (1974) là 1,3 : 1 : 1,2 thì không có sá»± khác nhau lá»›n, N vẫn bón nhiá»u nhất rồi đến K rồi đến P.
Vá» thá»i gian bón ở Ninh Thuáºn, đạm bón 1/2 trÆ°á»›c khi cắt 1/2 còn lại bón vào thá»i kỳ ra lá, nở hoa, trái lá»›n và chín là hợp lý; tuy nhiên, bón tá»›i 20% vào thá»i kì trái lá»›n và chín có lẽ hÆ¡i muá»™n.
- Lân : bón 2/3 vào trÆ°á»›c khi cắt cành là hợp lý, nhÆ°ng còn tá»›i gần 25% bón vào kỳ trái lá»›n và chín có lẽ cÅ©ng hÆ¡i muá»™n.
- Kali bón 45% trÆ°á»›c khi cắt, 44% khi trái lá»›n và chín cÅ©ng tÆ°Æ¡ng đối hợp lý nhÆ°ng vẫn bón hÆ¡i muá»™n.
Nói chung phÆ°Æ¡ng pháp bón của ngÆ°á»i trồng nho ở Ninh Thuáºn hiện nay tÆ°Æ¡ng đối hợp lý và cÅ©ng Ä‘ã dá»±a vào kinh nghiệm vài chục năm chăm bón cho nho. ChÆ°a có thí nghiệm tá»· má»·, nên chÆ°a thể có khuyến cáo chính xác nhÆ°ng có lẽ có thể cải tiến theo hai hÆ°á»›ng chính : bón sá»›m hÆ¡n má»™t chút đặc biệt vá»›i lân và kali và tăng tá»· lệ kali lên chút ít, không nên chỉ dá»±a vào đất Ä‘ai màu mỡ ở ven sông Dinh.
Sâu bệnh
Nho là cây của các khí háºu ôn Ä‘á»›i, khô. ÄÆ°a vào Việt Nam, tuy Ä‘ã chá»n vùng Phan Rang ít mÆ°a nhất nhÆ°ng lượng mÆ°a còn tá»›i 750 - 850 mm, không phải là nhá» so vá»›i nÆ°á»›c ôn Ä‘á»›i. Äá»™ nhiệt thì lúc nào cÅ©ng cao do Ä‘ó vẫn nhiá»u sâu bệnh. Trồng vào các vùng khác mÆ°a nhiá»u hÆ¡n, lại càng nhiá»u sâu bệnh.
Sâu : có nhiá»u loại, nhÆ°ng nói chung không có loại nào tháºt sá»± nguy hiểm và nếu biết nháºn dạng, dùng thuốc dá»… dàng ngăn chặn được, miá»…n là Ä‘úng lúc, không trá»… quá cÅ©ng không quá vá»™i vã, khi chỉ có má»™t vài con Ä‘ã phun ngay thì có khi hại nhiá»u hÆ¡n lợi do chết thiên địch, mất cân bằng sinh thái.
Rầy, rệp sáp : hút nhá»±a, bám trên Ä‘á»t non, lá, cành, chùm, cuống quả làm cho ngá»n héo Ä‘i, lá quăn queo, chùm nhá», trái nhá» không phát triển bị nứt ngay cả khi chÆ°a chín. Trị bằng các loại thuốc sau Ä‘ây : Bi 58 ND 1.5 - 2 l/ha nồng Ä‘á»™ pha 1/500. Monitor 60 DD 1-1,5 l/ha, nồng Ä‘á»™ pha 1/800 Methyl parathion 50 ND 1 - 1,5 l/ha - Nồng Ä‘á»™ pha 1/800 - 1/1000.
Nhện Ä‘á» : tám chân, chỉ nhá» bằng đầu Ä‘anh ghim, bám ở mặt dÆ°á»›i lá gặm các tế bào biểu bì hút lấy nhá»±a. Thiệt hại lá»›n khi nhện phá hại sá»›m, lúc chồi vừa nẩy. Lá bị hại không quang hợp được và có thể bị rụng. Những thá»i kỳ ít mÆ°a nắng nóng, đất không tÆ°á»›i kịp bị khô tác hại càng lá»›n. Trị bằng các thuốc sau Ä‘ây : Bi 58 ND 1.5 - 2 l/ha. Nồng Ä‘á»™ pha : 1/500. Phosalone 35 ND 2,5 - 3,5 l/ha pha 1/500 - 1/600.
Sâu ăn lá, sâu đục thân, đục quả
Trị bằng các thuốc sau Ä‘ây :
Sherpa 25 ND 0.8 - 1 lít thuốc/ha pha 1/600 - 1/800. Decis 2,6 ND 500 - 700 gam/ha pha 10 - 15 cc trong bình xịt 8 lít nÆ°á»›c.
Monitor 60 DD, 1 - 1,5 lít/ha nồng Ä‘á»™ 1/800.
Bệnh
Có nhiá»u bệnh nho nhÆ°ng dÆ°á»›i Ä‘ây chỉ nói tá»›i má»™t số bệnh gây hại nhiá»u và phổ biến.
- Bệnh mốc sÆ°Æ¡ng (downy mildew) do nấm Plasmopora viticola gây ra. Bệnh rất Ä‘áng sợ, gây hại nhiá»u nhất khi trá»i ẩm, lặng gió, mát. Bệnh đầu tiên xuất hiện trên lá, sau hại cả tay leo, Ä‘á»t, hoa và chùm quả. Trên lá ở mặt trên trÆ°á»›c tiên có những vết màu xanh - vàng, sau Ä‘ó chuyển sang Ä‘á» nâu. Cùng lúc ở mặt dÆ°á»›i lá, tÆ¡ nấm phát triển thành má»™t màng má»ng, trắng trắng, những lông tÆ¡ (mốc sÆ°Æ¡ng). Ở Ninh Thuáºn bệnh nặng nhất vào mùa mÆ°a tháng 10, 11, 12, 1.
Nông dân trị bệnh bằng sulfat đồng - vôi (thuốc Bordeaux) hoặc há»—n hợp lÆ°u huỳnh vôi + Zineb phun kỹ và nhiá»u lần khi bệnh xuất hiện (đặc biệt vào mùa mÆ°a tháng 10-11-12).
Má»›i Ä‘ây, nhóm nghiên cứu nho ở Nha Hố, trong những thí nghiệm trừ bệnh mốc sÆ°Æ¡ng Ä‘ã kết luáºn : AN-P 0.4% và Rozin 1.5 kg/ha (1.5%) trừ bệnh mốc sÆ°Æ¡ng tốt hÆ¡n đối chứng là sulfat đồng + vôi. Ngoài ra còn có các loại thuốc khác nhÆ° Ridomil MZ 58WP 0.5%, Tilt 250 EC, Baycor 300 EC cÅ©ng có tác dụng trừ mốc sÆ°Æ¡ng tốt.
Bệnh phấn trắng
Do nấm Uncinula necator = Oidium tuckeri gây ra. Tất cả các Ä‘á»t non má»›i sinh ra Ä‘á»u bị hại; bệnh phủ má»™t lá»›p phấn trắng nhÆ° bá»™t lên lá non, cành thân non, trên cành lúc đầu bệnh cÅ©ng ở dạng phấn trắng nhÆ°ng sau Ä‘ó chuyển nâu - gần nhÆ° Ä‘en - Bệnh cÅ©ng chỉ nặng trong mùa mÆ°a.
NgÆ°á»i trồng nho thÆ°á»ng trị bệnh này bằng lÆ°u huỳnh, vôi cá»™ng vá»›i Zineb má»—i ngày 1 lần. Thí nghiệm ở Nha Hố cho thấy Rozin 1,5% phun 5 ngày 1 lần, Rovral 1,5% phun 5 ngày 1 lần trừ bệnh lại còn tốt hÆ¡n, năng suất tăng 50% so vá»›i phun lÆ°u huỳnh vôi + Zineb : Ridomil combi 50 WP 200 gam trong 1 lít nÆ°á»›c 7 ngày phun 1 lần cÅ©ng có hiệu quả nhÆ° Rozin và Rovral.
Bệnh rỉ sắt
Do nấm Pysopella vitis gây nên. Bệnh hại lá là chủ yếu, cÅ©ng chỉ xuất hiện mùa mÆ°a, ở những lá hÆ¡i già dÆ°á»›i dạng những mụn rất nhá» màu rỉ sắt. Hết mÆ°a cÅ©ng hết bệnh. Không gây hại nặng nếu Ä‘ã phun thuốc trừ bệnh phấn trắng và mốc sÆ°Æ¡ng.
V. THU HOẠCH - CHẾ BIẾN VÀ TIÊU THỤ
Sau khi thu hoạch nho không chín thêm nữa. Äây là má»™t nhược Ä‘iểm vì nhiá»u trái cây khác nhÆ° chuối, Ä‘u đủ, bÆ¡, dứa v.v... có thể hái khi trái chÆ°a chín, còn cứng, chịu được váºn chuyển. Nho thì phải đợi chín má»›i thu hoạch được. Do Ä‘ó phải chá»n những giống thịt cứng, vá» dày, dá»… váºn chuyển, nếu muốn bán các giống nho ăn tÆ°Æ¡i. Năng suất tùy giống, tùy vụ, tùy mức Ä‘á»™ chăm sóc. Nháºn xét nhÆ° sau :
- Nho ở Ninh Thuáºn và nho nhiệt Ä‘á»›i nói chung chóng tàn, thá»i gian khai thác ngắn, chỉ khoảng 10 năm, Ä‘ã phải phá Ä‘i trồng lại (ở ôn Ä‘á»›i 40 - 50 chục năm). Äó là kết quả của việc “trồng cưỡng” cắt ba lần, thu hoạch 3 vụ 1 năm, vắt kiệt sức bụi nho.
- Năng suất 41 tấn/ha có thể coi là cao nhÆ°ng ngay từ năm 1972, B. Aubert Ä‘ã cho biết ở Ấn Äá»™ những năng suất 40 - 50 tấn/ha là bình thÆ°á»ng và năm 1969 má»™t vÆ°á»n nho được thưởng ở Decan Ä‘ã đạt 80 tấn/ha.
- Vụ Thu Ä‘ông năng suất thấp nhất năm nào cÅ©ng thua vụ Äông xuân và Xuân hè tá»›i 50% sản lượng, chi phí lại cao hÆ¡n vì lượng mÆ°a ở Ninh Thuáºn dồn vá» mấy tháng 9, 10, 11, 12; bệnh nặng đến Ä‘á»™ phải phun thuốc 1 hay 2 ngày má»™t lần (30 - 50 lần phun má»™t vụ). Phun thuốc nhiá»u thì tồn dÆ° thuốc trên trái nho cao, ô nhiá»…m môi trÆ°á»ng cao. Váºy có thể đặt vấn Ä‘á» có nên tiếp tục cắt 3 vụ má»™t năm, hay lại trở lại phÆ°Æ¡ng thức trÆ°á»›c Ä‘ây má»™t năm chỉ cắt 2 vụ, bá» vụ Thu Ä‘ông vừa có năng suất thấp vừa chi phí nhiá»u lại ô nhiá»…m môi trÆ°á»ng.
Số lần xem trang: :2841
Nhập ngày: 28-01-2010
Điều chỉnh lần cuối: